Pravachansar (Hindi). Gney Tattva pragnyapan Dravya samanya adhikar Gatha: 93.

< Previous Page   Next Page >


Page 162 of 513
PDF/HTML Page 195 of 546

 

१६
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
अथ ज्ञेयतत्त्वप्रज्ञापनम् तत्र पदार्थस्य सम्यग्द्रव्यगुणपर्यायस्वरूपमुपवर्णयति
अत्थो खलु दव्वमओ दव्वाणि गुणप्पगाणि भणिदाणि
तेहिं पुणो पज्जाया पज्जयमूढा हि परसमया ।।९३।।
अर्थः खलु द्रव्यमयो द्रव्याणि गुणात्मकानि भणितानि
तैस्तु पुनः पर्यायाः पर्ययमूढा हि परसमयाः ।।९३।।
इह किल यः कश्चनापि परिच्छिद्यमानः पदार्थः स सर्व एव विस्तारायतसामान्य-

इतः ऊर्द्ध्वं ‘सत्तासंबद्धेदे’ इत्यादिगाथासूत्रेण पूर्वं संक्षेपेण यद्वयाख्यातं सम्यग्दर्शनं तस्येदानीं विषयभूतपदार्थव्याख्यानद्वारेण त्रयोदशाधिकशतप्रमितगाथापर्यन्तं विस्तरव्याख्यानं करोति अथवा द्वितीयपातनिकापूर्वं यद्वयाख्यातं ज्ञानं तस्य ज्ञेयभूतपदार्थान् कथयति तत्र त्रयोदशाधिक - शतगाथासु मध्ये प्रथमतस्तावत् ‘तम्हा तस्स णमाइं’ इमां गाथामादिं कृत्वा पाठक्रमेण पञ्चत्रिंशद्- गाथापर्यन्तं सामान्यज्ञेयव्याख्यानं, तदनन्तरं ‘दव्वं जीवमजीवं’ इत्याद्येकोनविंशतिगाथापर्यन्तं विशेषज्ञेयव्याख्यानं, अथानन्तरं ‘सपदेसेहिं समग्गो लोगो’ इत्यादिगाथाष्टकपर्यन्तं सामान्यभेदभावना,

अब, ज्ञेयतत्त्वका प्रज्ञापन करते हैं अर्थात् ज्ञेयतत्त्व बतलाते हैं उसमें (प्रथम) पदार्थका सम्यक् (यथार्थ) द्रव्यगुणपर्यायस्वरूप वर्णन करते हैं :

अन्वयार्थ :[अर्थः खलु ] पदार्थ [द्रव्यमयः ] द्रव्यस्वरूप है; [द्रव्याणि ] द्रव्य [गुणात्मकानि ] गुणात्मक [भणितानि ] कहे गये हैं; [तैः तु पुनः ] और द्रव्य तथा गुणोंसे [पर्यायाः ] पर्यायें होती हैं [पर्ययमूढा हि ] पर्यायमूढ़ जीव [परसमयाः ] परसमय (अर्थात् मिथ्यादृष्टि) हैं ।।९३।।

टीका :इस विश्वमें जो कोई जाननेमें आनेवाला पदार्थ है वह समस्त ही

छे अर्थ द्रव्यस्वरूप, गुण -आत्मक कह्यां छे द्रव्यने, वळी द्रव्य -गुणथी पर्ययो; पर्यायमूढ परसमय छे. ९३.