Pravachansar (Hindi). Gatha: 133-134.

< Previous Page   Next Page >


Page 263 of 513
PDF/HTML Page 296 of 546

 

कहानजैनशास्त्रमाला ]
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
२६३
व्यक्तत्वं कादाचित्कपरिणामवैचित्र्यप्रत्ययं नित्यद्रव्यस्वभावप्रतिघाताय ततोऽस्तु शब्दः
पुद्गलपर्याय एवेति ।।१३२।।
अथामूर्तानां शेषद्रव्याणां गुणान् गृणाति
आगासस्सवगाहो धम्मद्दव्वस्स गमणहेदुत्तं
धम्मेदरदव्वस्स दु गुणो पुणो ठाणकारणदा ।।१३३।।
कालस्स वट्टणा से गुणोवओगो त्ति अप्पणो भणिदो
णेया संखेवादो गुणा हि मुत्तिप्पहीणाणं ।।१३४।। जुगलं

अन्येन्द्रियविषयोऽन्येन्द्रियस्य न भवति वस्तुस्वभावादेव, रसादिविषयवत् पुनरपि कतंभूतः चित्तो चित्रः भाषात्मकाभाषात्मकरूपेण प्रायोगिकवैश्रसिकरूपेण च नानाप्रकारः तच्च ‘‘सद्दो खंधप्पभवो’’ इत्यादिगाथायां पञ्चास्तिकाये व्याख्यातं तिष्ठत्यत्रालं प्रसङ्गेन ।।१३२।। अथाकाशाद्यमूर्तद्रव्याणां विशेषगुणान्प्रतिपादयतिआगासस्सवगाहो आकाशस्यावगाहहेतुत्वं, धम्मद्दव्वस्स गमणहेदुत्तं धर्मद्रव्यस्य गमनहेतुत्वं, धम्मेदरदव्वस्स दु गुणो पुणो ठाणकारणदा धर्मेतरद्रव्यस्य तु पुनः स्थानकारणतागुणो भवतीति प्रथमगाथा गता कालस्स वट्टणा से कालस्य वर्तना स्याद्गुणः, गुणोवओगो त्ति अप्पणो भणिदो ज्ञानदर्शनोपयोगद्वयमित्यात्मनो गुणो भणितः णेया संखेवादो गुणा हि मुत्तिप्पहीणाणं एवं संक्षेपादमूर्तद्रव्याणां गुणा ज्ञेया इति तथाहिसर्वद्रव्याणां साधारणमवगाहहेतुत्वं

और कहीं (किसी पर्यायमें) किसी गुणकी कादाचित्क परिणामकी विचित्रताके कारण होनेवाला व्यक्तपना या अव्यक्तपना नित्य द्रव्यस्वभावका प्रतिघात नहीं करता (अर्थात् अनित्यपरिणामके कारण होनेवाली गुणकी प्रगटता और अप्रगटता नित्य द्रव्यस्वभावके साथ कहीं विरोधको प्राप्त नहीं होती )

इसलिये शब्द पुद्गलकी पर्याय ही हो ।।१३२।।
अब, शेष अमूर्त द्रव्योंके गुण कहते हैं :

अवगाह गुण आकाशनो, गतिहेतुता छे धर्मनो, वळी स्थानकारणतारूपी गुण जाण द्रव्य अधर्मनो. १३३. छे काळनो गुण वर्तना उपयोग भाख्यो जीवमां, ए रीत मूर्तिविहीनना गुण जाणवा संक्षेपमां. १३४.