Pravachansar (Hindi). Gatha: 200.

< Previous Page   Next Page >


Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546

 

कहानजैनशास्त्रमाला ]
ज्ञेयतत्त्व -प्रज्ञापन
३६७
प्रपंचेन तेषां शुद्धात्मतत्त्वप्रवृत्तानां सिद्धानां तस्य शुद्धात्मतत्त्वप्रवृत्तिरूपस्य मोक्षमार्गस्य
च प्रत्यस्तमितभाव्यभावकविभागत्वेन नोआगमभावनमस्कारोऽस्तु अवधारितो मोक्षमार्गः,
कृत्यमनुष्ठीयते ।।१९९।।

अथोपसम्पद्ये साम्यमिति पूर्वप्रतिज्ञां निर्वहन् मोक्षमार्गभूतां स्वयमपि शुद्धात्म- प्रवृत्तिमासूत्रयति

तम्हा तह जाणित्ता अप्पाणं जाणगं सभावेण
परिवज्जामि ममत्तिं उवट्ठिदो णिम्ममत्तम्हि ।।२००।।
तस्मात्तथा ज्ञात्वात्मानं ज्ञायकं स्वभावेन
परिवर्जयामि ममतामुपस्थितो निर्ममत्वे ।।२००।।
जाताः मग्गं समुट्ठिदा निजपरमात्मतत्त्वानुभूतिलक्षणमार्गं मोक्षमार्गं समुत्थिता आश्रिताः केन एवं पूर्वं
बहुधा व्याख्यातक्रमेण न केवलं जिना जिनेन्द्रा अनेन मार्गेण सिद्धा जाताः, समणा सुखदुःखादि-
समताभावनापरिणतात्मतत्त्वलक्षणाः शेषा अचरमदेहश्रमणाश्च अचरमदेहानां कथं सिद्धत्वमिति चेत्
‘‘तवसिद्धे णयसिद्धे संजमसिद्धे चरित्तसिद्धे य णाणम्मि दंसणम्मि य सिद्धे सिरसा णमंसामि ।।’’’’’’
इति गाथाकथितक्रमेणैकदेशेन णमोत्थु तेसिं नमोऽस्तु तेभ्यः अनन्तज्ञानादिसिद्धगुणस्मरणरूपो
भावनमस्कारोऽस्तु, तस्स य णिव्वाणमग्गस्स तस्मै निर्विकारस्वसंवित्तिलक्षणनिश्चयरत्नत्रयात्मक -
हों इससे निश्चित होता है कि केवल यह एक ही मोक्षका मार्ग है, दूसरा नहीं अधिक
विस्तारसे बस हो ! उस शुद्धात्मतत्त्वमें प्रवर्ते हुए सिद्धोंको तथा उस शुद्धात्मतत्त्वप्रवृत्तिरूप
मोक्षमार्गको, जिसमेंसे
भाव्य और भावकका विभाग अस्त हो गया है ऐसा
नोआगमभावनमस्कार हो ! मोक्षमार्ग अवधारित किया है, कृत्य किया जा रहा है, (अर्थात्
मोक्षमार्ग निश्चित किया है और उसमें) प्रवर्तन कर रहे हैं ।।१९९।।

अब, ‘साम्यको प्राप्त करता हूँ’ ऐसी (पाँचवीं गाथामें की गई) पूर्वप्रतिज्ञाका निर्वहण करते हुए (आचार्यदेव) स्वयं भी मोक्षमार्गभूत शुद्धात्मप्रवृत्ति करते हैं :

अन्वयार्थ :[तस्मात् ] ऐसा होनेसे (अर्थात् शुद्धात्मामें प्रवृत्तिके द्वारा ही मोक्ष होता होनेसे) [तथा ] इसप्रकार [आत्मानं ] आत्माको [स्वभावेन ज्ञायकं ] स्वभावसे ज्ञायक [ज्ञात्वा ] जानकर [निर्ममत्वे उपस्थितः ] मैं निर्ममत्वमें स्थित रहता हुआ [ममतां परिवर्जयामि ] ममताका परित्याग करता हूँ ।।२००।। १. भाव्य = घ्येय; भावक = ध्याता; भाव्य -भावकके अर्थके लिये देखो पृ० ६ में फु टनोट

ए रीत तेथी आत्मने ज्ञायक स्वभावी जाणीने,
निर्ममपणे रही स्थित आ परिवर्जुं छुं हुं ममत्वने. २००
.