manuShya ityAdi . guNadvAreNAyatAnaikyapratipattinibandhano guNaparyAya . sopi dvividha,
svabhAvaparyAyo vibhAvaparyAyashcha . tatra svabhAvaparyAyo nAm samastadravyANAmAtmIyAtmIyAgurulaghu-
guNadvAreN pratisamayasamudIyamAnaShaTsthAnapatitavRuddhihAninAnAtvAnubhUti, vibhAvaparyAyo nAm
rUpAdInAn gnAnAdInAn vA svaparapratyayapravartamAnapUrvottarAvasthAvatIrNatAratamyopadarshitasvabhAv-
visheShAnekatvApatti . athedan dRuShTAnten draDhayati — yathaiv hi sarva ev paTovasthAyinA vistAr-
sAmAnyasamudAyenAbhidhAvatAyatasAmAnyasamudAyen chAbhinirvartyamAnastanmay ev, tathaiv hi
sarva ev padArthovasthAyinA vistArasAmAnyasamudAyenAbhidhAvatAyatasAmAnyasamudAyen cha
dravyaparyAyaguNaparyAyanirUpaNamukhyatA . athAnantaran ‘Na havadi jadi saddavvan’ ityAdigAthAchatuShTayen sattA-
dravyayorabhedaviShaye yuktin kathayati, tadanantaran ‘jo khalu davvasahAvo’ ityAdi sattAdravyayorguNaguNikathanen
prathamagAthA, dravyeN sah guNaparyAyayorabhedamukhyatven ‘Natthi guNo tti va koI’ ityAdi dvitIyA cheti
svatantragAthAdvayan, tadanantaran dravyasya dravyArthikanayen sadutpAdo bhavati, paryAyArthikanayenAsadityAdi-
kathanarUpeN ‘evamvihan’ itiprabhRuti gAthAchatuShTayan, tatashcha ‘atthi tti ya’ ityAdyekasUtreN
nayasaptabhanggIvyAkhyAnamiti samudAyen chaturvinshatigAthAbhiraShTabhi sthalairdravyanirNayan karoti . tadyathA – ath
samyaktvan kathayati —
164pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
hai — jaise ki jIvapudgalAtmak dev, manuShya ityAdi . guN dvArA AyatakI anekatAkI
pratipattikI kAraNabhUt guNaparyAy hai . vah bhI do prakAr hai . (1) svabhAvaparyAy aur (2)
vibhAvaparyAy . usamen samasta dravyonke apane -apane agurulaghuguN dvArA pratisamay pragaT honevAlI
ShaTsthAnapatit hAni -vRuddhirUp anekatvakI anubhUti vah svabhAvaparyAy hai; (2) rUpAdike yA
gnAnAdike 1sva -parake kAraN pravartamAn 2pUrvottar avasthAmen honevAle tAratamyake kAraN dekhanemen
AnevAle svabhAvavisheSharUp anekatvakI 3Apatti vibhAvaparyAy hai .
ab yah (pUrvokta kathan) dRuShTAntase dRuDh karate hain : —
jaise sampUrNa 4paT, avasthAyI (-sthir) vistArasAmAnyasamudAyase aur dauDate
(-bahate, pravAharUp) huye aise AyatasAmAnyasamudAyase rachit hotA huA tanmay hI hai,
usIprakAr sampUrNa padArtha ‘dravya’ nAmak avasthAyI vistArasAmAnyasamudAyase aur dauDate huye
AyatasAmAnyasamudAyase rachit hotA huA dravyamay hI hai . aur jaise paTamen, avasthAyI
vistArasAmAnyasamudAy yA dauDate huye AyatasAmAnyasamudAy guNonse rachit hotA huA guNonse
1. sva upAdAn aur par nimitta hai . 2. pUrvottar = pahalekI aur bAdakI .
3. Apatti = Apatit, ApaDanA . 4. paT = vastra