samudAyAtmanA dravyeNAbhinirvRuttatvAd dravyamaya . dravyANi tu punarekAshrayavistAravisheShAtmakai- rguNairabhinirvRuttatvAdguNAtmakAni . paryAyAstu punarAyatavisheShAtmakA uktalakShaNairdravyairapi guNairapya- bhinirvRuttatvAd dravyAtmakA api guNAtmakA api . tatrAnekadravyAtmakaikyapratipattinibandhano dravyaparyAya . sa dvividha, samAnajAtIyosamAnajAtIyashcha . tatra samAnajAtIyo nAm yathA anekapudgalAtmako dvayaNukastryaNuk ityAdi; asamAnajAtIyo nAm yathA jIvapudgalAtmako devo tatashcha ‘atthittaNichchhidassa hi’ ityAdyekapanychAshadgAthAparyantan visheShabhedabhAvanA cheti dvitIyamahAdhikAre samudAyapAtanikA . athedAnIn sAmAnyagneyavyAkhyAnamadhye prathamA namaskAragAthA, dvitIyA dravyaguN- paryAyavyAkhyAnagAthA, tRutIyA svasamayaparasamayanirUpaNagAthA, chaturthI dravyasya sattAdilakShaNatray- sUchanagAthA cheti pIThikAbhidhAne prathamasthale svatantragAthAchatuShTayam . tadanantaran ‘sabbhAvo hi sahAvo’ ityAdigAthAchatuShTayaparyantan sattAlakShaNavyAkhyAnamukhyatvan, tadanantaran ‘Na bhavo bhangavihINo’ ityAdi- gAthAtrayaparyantamutpAdavyayadhrauvyalakShaNakathanamukhyatA, tatashcha ‘pADubbhavadi ya aNNo’ ityAdigAthAdvayen (-dravyasvarUp) hai . aur 3dravya ek jinakA Ashray hai aise vistAravisheShasvarUp guNonse rachit (-guNonse bane huve) honese guNAtmak hai . aur paryAyen — jo ki Ayat -visheShasvarUp hain ve — jinake lakShaN (U par) kahe gaye hain aise dravyonse tathA guNonse rachit honese dravyAtmak bhI hain guNAtmak bhI hain . usamen, anekadravyAtmak ekatAkI 4pratipattikI kAraNabhUt dravyaparyAy hai . vah do prakAr hai . (1) samAnajAtIy aur (2) asamAnajAtIy . usamen (1) samAnajAtIy vah hai — jaise ki anekapudgalAtmak 5dviaNuk, triaNuk ityAdi; (2) asamAnajAtIy vah
1vistArasAmAnyasamudAyAtmak aur 2AyatasAmAnyasamudAyAtmak dravyase rachit honese dravyamay
1. vistArasAmAnya samudAy = vistArasAmAnyarUp samudAy . vistArakA artha hai ki chauDAI . dravyakI
chauDAIkI apekShAke (ekasAth rahanevAle sahabhAvI) bhedonko (vistAravisheShonko) guN kahA jAtA hai; jaise
gnAn, darshan, chAritra ityAdi jIvadravyake vistAravisheSh arthAt guN hain . un vistAravisheShommen rahanevAle
visheShatvako gauN karen to in sabamen ek AtmasvarUp sAmAnyatva bhAsit hotA hai . yah vistArasAmAnya
(athavA vistArasAmAnyasamudAy) vah dravya hai .
2. AyatasAmAnyasamudAy = AyatasAmAnyarUp samudAy . AyatakA artha hai lambAI arthAt kAlApekShitapravAh . dravyake lambAIkI apekShAke (ekake bAd ek pravartamAn, kramabhAvI, kAlApekShit) bhedonko (Ayat visheShonko) paryAy kahA jAtA hai . un kramabhAvI paryAyommen pravartamAn visheShatvako gauN karen to ek dravyatvarUp sAmAnyatva hI bhAsit hotA hai . yah AyatasAmAnya (athavA AyatasAmAnya samudAy) vah dravya hai .
3. anantaguNonkA Ashray ek dravya hai .
4. pratipatti = prApti; gnAn; svIkAr . 5. dviaNuk = do aNuonse banA huA skandh .