Pravachansar-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 163 of 513
PDF/HTML Page 196 of 546

 

background image
samudAyAtmanA dravyeNAbhinirvRuttatvAd dravyamaya . dravyANi tu punarekAshrayavistAravisheShAtmakai-
rguNairabhinirvRuttatvAdguNAtmakAni . paryAyAstu punarAyatavisheShAtmakA uktalakShaNairdravyairapi guNairapya-
bhinirvRuttatvAd dravyAtmakA api guNAtmakA api . tatrAnekadravyAtmakaikyapratipattinibandhano
dravyaparyAya . sa dvividha, samAnajAtIyosamAnajAtIyashcha . tatra samAnajAtIyo nAm yathA
anekapudgalAtmako dvayaNukastryaNuk ityAdi; asamAnajAtIyo nAm yathA jIvapudgalAtmako devo
tatashcha ‘atthittaNichchhidassa hi’ ityAdyekapanychAshadgAthAparyantan visheShabhedabhAvanA cheti dvitIyamahAdhikAre
samudAyapAtanikA
. athedAnIn sAmAnyagneyavyAkhyAnamadhye prathamA namaskAragAthA, dvitIyA dravyaguN-
paryAyavyAkhyAnagAthA, tRutIyA svasamayaparasamayanirUpaNagAthA, chaturthI dravyasya sattAdilakShaNatray-
sUchanagAthA cheti pIThikAbhidhAne prathamasthale svatantragAthAchatuShTayam
. tadanantaran ‘sabbhAvo hi sahAvo’
ityAdigAthAchatuShTayaparyantan sattAlakShaNavyAkhyAnamukhyatvan, tadanantaran ‘Na bhavo bhangavihINo’ ityAdi-
gAthAtrayaparyantamutpAdavyayadhrauvyalakShaNakathanamukhyatA, tatashcha ‘pADubbhavadi ya aNNo’ ityAdigAthAdvayen
kahAnajainashAstramAlA ]
gneyatattva -pragnApan
163
1vistArasAmAnyasamudAyAtmak aur 2AyatasAmAnyasamudAyAtmak dravyase rachit honese dravyamay
(-dravyasvarUp) hai . aur 3dravya ek jinakA Ashray hai aise vistAravisheShasvarUp guNonse rachit
(-guNonse bane huve) honese guNAtmak hai . aur paryAyenjo ki Ayat -visheShasvarUp hain ve
jinake lakShaN (U par) kahe gaye hain aise dravyonse tathA guNonse rachit honese dravyAtmak bhI hain
guNAtmak bhI hain
. usamen, anekadravyAtmak ekatAkI 4pratipattikI kAraNabhUt dravyaparyAy hai . vah
do prakAr hai . (1) samAnajAtIy aur (2) asamAnajAtIy . usamen (1) samAnajAtIy vah
haijaise ki anekapudgalAtmak 5dviaNuk, triaNuk ityAdi; (2) asamAnajAtIy vah
1. vistArasAmAnya samudAy = vistArasAmAnyarUp samudAy . vistArakA artha hai ki chauDAI . dravyakI
chauDAIkI apekShAke (ekasAth rahanevAle sahabhAvI) bhedonko (vistAravisheShonko) guN kahA jAtA hai; jaise
gnAn, darshan, chAritra ityAdi jIvadravyake vistAravisheSh arthAt guN hain
. un vistAravisheShommen rahanevAle
visheShatvako gauN karen to in sabamen ek AtmasvarUp sAmAnyatva bhAsit hotA hai . yah vistArasAmAnya
(athavA vistArasAmAnyasamudAy) vah dravya hai .
2. AyatasAmAnyasamudAy = AyatasAmAnyarUp samudAy . AyatakA artha hai lambAI arthAt
kAlApekShitapravAh . dravyake lambAIkI apekShAke (ekake bAd ek pravartamAn, kramabhAvI, kAlApekShit)
bhedonko (Ayat visheShonko) paryAy kahA jAtA hai . un kramabhAvI paryAyommen pravartamAn visheShatvako gauN
karen to ek dravyatvarUp sAmAnyatva hI bhAsit hotA hai . yah AyatasAmAnya (athavA AyatasAmAnya
samudAy) vah dravya hai .
3. anantaguNonkA Ashray ek dravya hai .
4. pratipatti = prApti; gnAn; svIkAr . 5. dviaNuk = do aNuonse banA huA skandh .