ath sattAdravyayoranarthAntaratve yuktimupanyasyati —
Na havadi jadi saddavvan asaddhuvan havadi tan kadhan davvan .
havadi puNo aNNan vA tamhA davvan sayan sattA ..105..
na bhavati yadi saddravyamasaddhruvan bhavati tatkathan dravyam .
bhavati punaranyadvA tasmAddravyan svayam sattA ..105..
yadi hi dravyan svarUpat ev sanna syAttadA dvitayI gati asadvA bhavati, sattAta
pRuthagvA bhavati . tatrAsadbhavad dhrrauvyasyAsambhavAdAtmAnamadhArayad dravyamevAstan gachchhet; sattAta
vibhAvaguNAntaran pariNamati, pudgaladravyan vA pUrvoktashuklavarNAdiguNan tyaktvA raktAdiguNAntaran pariNamati,
haritaguNan tyaktvA pANDuraguNAntaramAmraphalamiveti bhAvArtha ..104.. evan svabhAvavibhAvarUpA dravyaparyAyA
guNaparyAyAshcha nayavibhAgen dravyalakShaNan bhavanti iti kathanamukhyatayA gAthAdvayen chaturthasthalan gatam . ath
202pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
ab, sattA aur dravya arthAntar (bhinna padArtha, anya padArtha) nahIn honeke sambandhamen yukti
upasthit karate hain : —
anvayArtha : — [yadi ] yadi [dravyan ] dravya [sat na bhavati ] (svarUpase hI) sat
na ho to — (1) [dhruvan asat bhavati ] nishchayase vah asat hogA; [tat kathan dravyan ] (jo asat
hogA) vah dravya kaise ho sakatA hai ? [puna vA ] athavA (yadi asat na ho) to (2) [anyat
bhavati ] vah sattAse anya (pRuthak) ho ! (so bhI kaise ho sakatA hai ?) [tasmAt ] isaliye
[dravyan svayam ] dravya svayam hI [sattA ] hai ..105..
TIkA : — yadi dravya svarUpase hI 1sat na ho to dUsarI gati yah ho ki vah —
(1) 2asat hogA, athavA (2) sattAse pRuthak hogA . vahAn, (1) yadi vah asat hogA to,
dhrauvyake asambhavake kAraN svayam sthir na hotA huA dravyakA hI 3asta ho jAyagA; aur
1. sat = maujUd .
2. asat = nahIn maujUd aisA .
3. asta = naShTa . [jo asat ho usakA TikanA -maujUd rahanA kaisA ? isaliye dravyako asat mAnanese,
dravyake abhAvakA prasang AtA hai arthAt dravya hI siddha nahIn hotA . ]
jo dravya hoy na sat, Thare ja asat, bane kyam dravya e ?
vA bhinna Tharatun sattvathI ! tethI svayam te sattva chhe. 105.