yadi hi dravyan svarUpat ev sanna syAttadA dvitayI gati asadvA bhavati, sattAta pRuthagvA bhavati . tatrAsadbhavad dhrrauvyasyAsambhavAdAtmAnamadhArayad dravyamevAstan gachchhet; sattAta vibhAvaguNAntaran pariNamati, pudgaladravyan vA pUrvoktashuklavarNAdiguNan tyaktvA raktAdiguNAntaran pariNamati, haritaguNan tyaktvA pANDuraguNAntaramAmraphalamiveti bhAvArtha ..104.. evan svabhAvavibhAvarUpA dravyaparyAyA guNaparyAyAshcha nayavibhAgen dravyalakShaNan bhavanti iti kathanamukhyatayA gAthAdvayen chaturthasthalan gatam . ath
ab, sattA aur dravya arthAntar (bhinna padArtha, anya padArtha) nahIn honeke sambandhamen yukti upasthit karate hain : —
anvayArtha : — [yadi ] yadi [dravyan ] dravya [sat na bhavati ] (svarUpase hI) sat na ho to — (1) [dhruvan asat bhavati ] nishchayase vah asat hogA; [tat kathan dravyan ] (jo asat hogA) vah dravya kaise ho sakatA hai ? [puna vA ] athavA (yadi asat na ho) to (2) [anyat bhavati ] vah sattAse anya (pRuthak) ho ! (so bhI kaise ho sakatA hai ?) [tasmAt ] isaliye [dravyan svayam ] dravya svayam hI [sattA ] hai ..105..
TIkA : — yadi dravya svarUpase hI 1sat na ho to dUsarI gati yah ho ki vah — (1) 2asat hogA, athavA (2) sattAse pRuthak hogA . vahAn, (1) yadi vah asat hogA to, dhrauvyake asambhavake kAraN svayam sthir na hotA huA dravyakA hI 3asta ho jAyagA; aur jo dravya hoy na sat, Thare ja asat, bane kyam dravya e ?
202pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. sat = maujUd .
2. asat = nahIn maujUd aisA .
3. asta = naShTa . [jo asat ho usakA TikanA -maujUd rahanA kaisA ? isaliye dravyako asat mAnanese, dravyake abhAvakA prasang AtA hai arthAt dravya hI siddha nahIn hotA . ]