mekAntanimIlitan vidhAy kevalonmIliten dravyArthiken yadAvalokyate tadA nArakatiryang-
manuShyadevasiddhatvaparyAyAtmakeShu visheSheShu vyavasthitan jIvasAmAnyamekamavalokayatAmanav-
lokitavisheShANAn tatsarvan jIvadravyamiti pratibhAti . yadA tu dravyArthikamekAntanimIlitan vidhAy
kevalonmIliten paryAyArthikenAvalokyate tadA jIvadravye vyavasthitAnnArakatiryangmanuShyadev-
siddhatvaparyAyAtmakAn visheShAnanekAnavalokayatAmanavalokitasAmAnyAnAmanyadanyatpratibhAti,
dravyasya tattadvisheShakAle tattadvisheShebhyastanmayatvenAnanyatvAt, gaNatRuNaparNadArumayahavyavAhavat .
yadA tu te ubhe api dravyArthikaparyAyArthike tulyakAlonmIlite vidhAy tat itashchAvalokyate
tadA nArakatiryangmanuShyadevasiddhatvaparyAyeShu vyavasthitan jIvasAmAnyan jIvasAmAnye cha vyavasthitA
nArakatiryangmanuShyadevasiddhatvaparyAyAtmakA visheShAshcha tulyakAlamevAvalokyante . tatraikachakShurav-
puna aNNan anyadbhinnamanekan paryAyai sah pRuthagbhavati . kasmAditi chet . takkAle tammayattAdo tRuNAgni-
kAShThAgnipatrAgnivat svakIyaparyAyai sah tatkAle tanmayatvAditi . etAvatA kimuktan bhavati . dravyArthik-
nayen yadA vastuparIkShA kriyate tadA paryAyasantAnarUpeN sarvan paryAyakadambakan dravyamev pratibhAti . yadA
tu paryAyanayavivakShA kriyate tadA dravyamapi paryAyarUpeN bhinnan bhinnan pratibhAti . yadA cha parasparasApekSha-
nayadvayen yugapatsamIkShyate, tadaikatvamanekatvan cha yugapatpratibhAtIti . yathedan jIvadravye vyAkhyAnan kRutan tathA
224pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
inamense paryAyArthik chakShuko sarvathA banda karake jab mAtra khulI huI dravyArthik chakShuke
dvArA dekhA jAtA hai tab nArakapanA, tiryanchapanA, manuShyapanA, devapanA aur siddhapanA — vah
paryAyasvarUp visheShommen rahanevAle ek jIvasAmAnyako dekhanevAle aur visheShonko na dekhanevAle
jIvonko ‘vah sab jIv dravya hai’ aisA bhAsit hotA hai . aur jab dravyArthik chakShuko sarvathA
banda karake mAtra khulI huI paryAyArthik chakShuke dvArA dekhA jAtA hai tab jIvadravyamen rahanevAle
nArakapanA, tiryanchapanA, manuShyapanA, devapanA aur siddhapanA — ve paryAyasvarUp anek visheShonko
dekhanevAle aur sAmAnyako na dekhanevAle jIvonko (vah jIv dravya) anya -anya bhAsit hotA
hai, kyonki dravya un -un visheShonke samay tanmay honese un -un visheShonse ananya hai — kaNDe,
ghAs, patte aur kAShThamay agnikI bhAnti . (jaise ghAs, lakaDI ityAdikI agni us -us samay
ghAsamay, lakaDImay ityAdi honese ghAs, lakaDI ityAdise ananya hai usIprakAr dravya un-
un paryAyarUp visheShonke samay tanmay honese unase ananya hai — pRuthak nahIn hai .) aur jab un
dravyArthik aur paryAyArthik donon Ankhonko ek hI sAth kholakar unake dvArA aur inake dvArA
(-dravyArthik tathA paryAyArthik chakShuonke) dekhA jAtA hai tab nArakapanA, tiryanchapanA, manuShyapanA,
devapanA aur siddhapanA paryAyommen rahanevAlA jIvasAmAnya tathA jIvasAmAnyamen rahanevAlA
nArakapanA -tiryanchapanA -manuShyapanA -devapanA aur siddhatvaparyAyasvarUp visheSh tulyakAlamen hI
(ek hI sAth) dikhAI dete hain .