AtmA hi tAvatpariNAmAtmaiv, pariNAma svayamAtmeti svayamuktatvAt . pariNAmastu chetanAtmakatven gnAnan karma karmaphalan vA bhavitun shIla, tanmayatvAchchetanAyA . tato gnAnan karma karmaphalan chAtmaiv . evan hi shuddhadravyanirUpaNAyAn paradravyasamparkAsambhavAtparyAyANAn dravyAnta- pralayAchcha shuddhadravya evAtmAvatiShThate ..125..
athaivamAtmano gneyatAmApannasya shuddhatvanishchayAt gnAnatattvasiddhau shuddhAtmatattvopalambho vyam ..124.. ath gnAnakarmakarmaphalAnyabhedanayenAtmaiv bhavatIti pragnApayati — appA pariNAmappA AtmA bhavati . kathambhUta . pariNAmAtmA pariNAmasvabhAva . kasmAditi chet ‘pariNAmo sayamAdA’ iti pUrvan svayamev bhaNitatvAt . pariNAma kathyate — pariNAmo NANakammaphalabhAvI pariNAmo bhavati . kimvishiShTa . gnAnakarmakarmaphalabhAvI; gnAnakarmakarmaphalarUpeN bhavitun shIl ityartha . tamhA yasmAdevan tasmAtkAraNAt . NANan pUrvasUtroktA gnAnachetanA . kamman tatraivauktalakShaNA karmachetanA . phalan cha pUrvoktalakShaNaphalachetanA cha . AdA muNedavvo iyan chetanA trividhApyabhedanayenAtmaiv mantavyo gnAtavya iti . etAvatA kimuktan bhavati . trividhachetanApariNAmen pariNAmI sannAtmA kin karoti . nishchayaratnatrayAtmakashuddhapariNAmen mokShan sAdhayati, shubhAshubhAbhyAn punarbandhamiti ..125.. evan trividhachetanAkathanamukhyatayA gAthAtrayeN chaturtha- sthalan gatam . ath sAmAnyagneyAdhikArasamAptau pUrvoktabhedabhAvanAyA shuddhAtmaprAptirUpan phalan darshayati — karma phalan cha ] gnAn, karma aur karmaphal [AtmA gnAtavya ] AtmA hai aisA samajhanA ..125..
TIkA : — pratham to AtmA vAstavamen pariNAmasvarUp hI hai, kyonki ‘pariNAm svayam AtmA hai’ aisA (112vIn gAthAmen bhagavat kundakundAchAryadevane) svayam kahA hai; tathA pariNAm chetanAsvarUp honese gnAn, karma aur karmaphalarUp honeke svabhAvavAlA hai, kyonki chetanA tanmay (gnAnamay, karmamay athavA karmaphalamay) hotI hai . isaliye gnAn, karma karmaphal AtmA hI hai .
isaprakAr vAstavamen shuddhadravyake nirUpaNamen paradravyake samparkakA (sambandha; sang) asambhav honese aur paryAyen dravyake bhItar 1pralIn ho jAnese AtmA shuddhadravya hI rahatA hai ..125..
ab, isaprakAr 2gneyapaneko prApta AtmAkI shuddhatAke nishchayase gnAnatattvakI siddhi hone par shuddha AtmatattvakI upalabdhi (-anubhav, prApti) hotI hai; isaprakAr usakA abhinandan karate hue (arthAt AtmAkI shuddhatAke nirNayakI prashansA karate hue — dhanyavAd dete hue), dravyasAmAnyake varNanakA upasanhAr karate hain : —
246pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
1. pralIn ho jAnA = atyant lIn ho jAnA; magna ho jAnA; DUb jAnA; adRushya ho jAnA .
2. gneyapaneko prApta = gneyabhUt . (AtmA gnAnarUp bhI aur gneyarUp bhI hai, is gneyatattva -pragnApan adhikAramen yahAn dravya sAmAnyakA nirUpaN kiyA jA rahA hai; usamen AtmA gneyabhUtarUpase samAviShTa huA hai .)