paramANurhi dvayAdipradeshAnAmabhAvAdapradesha, ekapradeshasadbhAvAt pradeshamAtra, svayamanek- paramANudravyAtmakashabdaparyAyavyaktyasambhavAdashabdashcha . yatashchatusparshapancharasadvigandhapanchavarNAnAm- virodhen sadbhAvAt snigdho vA rUkSho vA syAt, tat ev tasya piNDaparyAyapariNatirUpA dvipradeshAditvAnubhUti . athaivan snigdharUkShatvan piNDatvasAdhanam ..163..
ath kIdrashan tatsnigdharUkShatvan paramANorityAvedayati — visheShAntarAdhikAra samApta . ath kevalapudgalabandhamukhyatven navagAthAparyantan vyAkhyAnan karoti . tatra sthaladvayan bhavati . paramANUnAn parasparabandhakathanArthan ‘apadeso paramANU’ ityAdiprathamasthale gAthAchatuShTayam . tadanantaran skandhAnAn bandhamukhyatven ‘dupadesAdI khandhA’ ityAdidvitIyasthale gAthApanychakam . evan dvitIyavisheShAntarAdhikAre samudAyapAtanikA . ath yadyAtmA pudgalAnAn piNDan na karoti tarhi kathan piNDaparyAyapariNatiriti prashne pratyuttaran dadAti — apadeso apradesha . sa ka . paramANU pudgalaparamANu . punarapi kathambhUta . padesametto ya dvitIyAdipradeshAbhAvAt pradeshamAtrashcha . punashcha kinrUpa . sayamasaddo ya svayam vyaktirUpeNAshabda . evan visheShaNatrayavishiShTa san Niddho vA lukkho vA snigdho vA rUkSho vA yata kAraNAtsambhavati tata kAraNAt dupadesAdittamaNuhavadi dvipradeshAdirUpan bandhamanubhavatIti . tathAhi — yathAyamAtmA shuddhabuddhaikasvabhAven bandharahitopi pashchAdashuddhanayen snigdhasthAnIyarAgabhAven rUkShasthAnIyadveShabhAven yadA pariNamati tadA paramAgamakathitaprakAreN bandhamanubhavati, tathA paramANurapi svabhAven bandharahitopi yadA bandhakAraNabhUtasnigdharUkShaguNen pariNato bhavati tadA pudgalAntareN sah vibhAvaparyAyarUpan bandhamanubhavatItyartha ..163.. ath kIdrashan tatsnigdharUkShatvamiti pRuShTe pratyuttaran dadAti —
TIkA : — vAstavamen paramANu dvi – Adi (do, tIn Adi) pradeshonke abhAvake kAraN apradesh hai, ek pradeshake sadbhAvake kAraN pradeshamAtra hai aur svayam anek paramANudravyAtmak shabda paryAyakI vyaktikA (pragaTatAkA) asambhav honese ashabda hai . (vah paramANu) avirodhapUrvak chAr sparsha, pAnch ras, do gandh aur pAnch varNonke sadbhAvake kAraN snigdha athavA rUkSha hotA hai, isIliye use 1piNDaparyAyapariNatirUp dvipradeshAdipanekI anubhUti hotI hai . isaprakAr snigdharUkShatva piNDapanekA kAraN hai ..163..
ab yah batalAte hain ki paramANuke vah snigdha – rUkShatva kisaprakArakA hotA hai : — pra. 39
1. ek paramANukI dUsare paramANuke sAth piNDarUp pariNati dvipradeshIpanekI anubhUti hai; ek paramANukI anya do paramANuonke sAth piNDarUp pariNati tripradeshIpanekA anubhav hai . isaprakAr paramANu anya paramANuonke sAth piNDarUp pariNamit honepar anekapradeshIpanekA anubhav karatA hai .