yato hi tulyakShetrAvagADhajIvapariNAmamAtran bahirangasAdhanamAshritya jIvan pariNamayitA- ramantareNApi karmatvapariNamanashaktiyogina pudgalaskandhA svayamev karmabhAven pariNamanti, tatovadhAryate na pudgalapiNDAnAn karmatvakartA puruShosti ..169..
athAtmana karmatvapariNatapudgaladravyAtmakasharIrakartRutvAbhAvamavadhArayati —
tatraiv tiShThanti, na cha bahirbhAgAjjIv AnayatIti ..168.. ath karmaskandhAnAn jIv upAdAnakartA na bhavatIti pragnApayati — kammattaNapAoggA khandhA karmatvaprAyogyA skandhA kartAra jIvassa pariNain pappA jIvasya pariNatin prApya nirdoShiparamAtmabhAvanotpannasahajAnandaikalakShaNasukhAmRutapariNate pratipakShabhUtAn jIvasambandhinIn mithyAtvarAgAdipariNatin prApya gachchhanti kammabhAvan gachchhanti pariNamanti . kam . karmabhAvan gnAnAvaraNAdidravyakarmaparyAyam . Na hi te jIveN pariNamidA na hi naiv te karma- skandhA jIvenopAdAnakartRubhUten pariNamitA pariNatin nItA ityartha . anen vyAkhyAnenaitaduktan bhavati karmaskandhAnAn nishchayen jIva kartA na bhavatIti ..169.. ath sharIrAkArapariNatapudgalapiNDAnAn jIva kartA na bhavatItyupadishati ---te te kammattagadA te te pUrvasUtroditA karmatvan gatA dravyakarmaparyAy-
TIkA : — karmarUp pariNamit honekI shaktivAle pudgalaskandh tulya (samAn) kShetrAvagAh jIvake pariNAmamAtrakA — jo ki bahirang sAdhan (bAhyakAraN) hai usakA — Ashray karake, jIv unako pariNamAne vAlA na hone par bhI, svayamev karmabhAvase pariNamit hote hain . isase nishchit hotA hai ki pudgalapiNDonko karmarUp karanevAlA AtmA nahIn hai .
bhAvArtha : — samAn kShetramen rahanevAle jIvake vikArI pariNAmako nimittamAtra karake kArmaNavargaNAyen svayamev apanI antarangashaktise gnAnAvaraNAdi karmarUp pariNamit ho jAtI hain; jIv unhen karmarUp pariNamit nahIn karatA ..169..
ab AtmAke karmarUp pariNat pudgaladravyAtmak sharIrake kartRutvakA abhAv nishchit karate hain (arthAt aisA nishchit karate hain ki karmarUp pariNat jo pudgaladravya us – svarUp sharIrakA kartA AtmA nahIn hai ) : —
sharIro bane chhe jIvane, sankrAnti pAmI dehanI. 170.
322pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-