ath svAyambhuvasyAsya shuddhAtmasvabhAvalAbhasyAtyantamanapAyitvan kathanchidutpAd-
vyayadhrauvyayuktatvan chAlochayati —
bhangavihUNo ya bhavo sambhavaparivajjido viNAso hi .
vijjadi tassev puNo ThidisambhavaNAsasamavAo ..17..
kevalagnAnotpattiprastAve yato bhinnakArakan nApekShate tata svayambhUrbhavatIti bhAvArtha ..16.. evan
sarvagnamukhyatven prathamagAthA . svayambhUmukhyatven dvitIyA cheti prathamasthale gAthAdvayan gatam .. athAsya
bhagavato dravyArthikanayen nityatvepi paryAyArthikanayenAnityatvamupadishati — bhangavihUNo ya bhavo bhangga-
vihInashcha bhava jIvitamaraNAdisamatAbhAvalakShaNaparamopekShAsanyamarUpashuddhopayogenotpanno yosau bhava
kevalagnAnotpAda . sa kimvishiShTa . bhanggavihino vinAsharahita . sambhavaparivajjido viNAso tti
sambhavaparivarjito vinAsh iti . yosau mithyAtvarAgAdisansaraNarUpasansAraparyAyasya vinAsha . sa
28pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
sahAyatA nahIn kar sakatI . isaliye kevalagnAn prAptike ichchhuk AtmAko bAhya sAmagrIkI
apekShA rakhakar paratantra honA nirarthak hai . shuddhopayogamen lIn AtmA svayam hI chhah kArakarUp
hokar kevalagnAn prApta karatA hai . vah AtmA svayam anantashaktivAn gnAyakasvabhAvase svatantra
hai isalie svayam hI kartA hai; svayam anantashaktivAle kevalagnAnako prApta karanese kevalagnAn karma
hai, athavA kevalagnAnase svayam abhinna honese AtmA svayam hI karma hai; apane ananta shaktivAle
pariNaman svabhAvarUp utkRuShTa sAdhanase kevalagnAnako pragaT karatA hai, isaliye AtmA svayam hI
karaN hai; apaneko hI kevalagnAn detA hai, isaliye AtmA svayam hI sampradAn hai; apanemense mati
shrutAdi apUrNa gnAn dUr karake kevalagnAn pragaT karatA hai, isaliye aur svayam sahaj gnAn
svabhAvake dvArA dhruv rahatA hai isaliye svayam hI apAdAn hai, apanemen hI arthAt apane hI AdhArase
kevalagnAn pragaT karatA hai, isaliye svayam hI adhikaraN hai . isaprakAr svayam chhah kArakarUp
hotA hai, isaliye vah ‘svayambhU’ kahalAtA hai . athavA, anAdikAlase ati dRuDh bandhe hue
(gnAnAvaraN, darshanAvaraN, mohanIy aur antarAyarUp) dravya tathA bhAv ghAtikarmonko naShTa karake
svayamev AvirbhUt huA arthAt kisIkI sahAyatAke binA apane Ap hI svayam pragaT huA
isaliye ‘svayambhU’ kahalAtA hai ..16..
ab is svayambhUke shuddhAtmasvabhAvakI prAptike atyanta avinAshIpanA aur kathanchit
(koI prakArase) utpAd -vyay -dhrauvyayuktatAkA vichAr karate hain : –
vyayahIn chhe utpAd ne utpAdahIn vinAsh chhe,
tene ja vaLI utpAdadhrauvyavinAshano samavAy chhe.17.