saukhyan vA punardukhan kevalagnAnino nAsti dehagatam .
yasmAdatIndriyatvan jAtan tasmAttu tajgneyam ..20..
vedodaye vidyamAnepi mandamohodayen strIviShayabAdhA nAsti, tathA bhagavatyasadvedyodaye vidyamAnepi
niravasheShamohAbhAvAt kShudhAbAdhA nAsti . yadi punaruchyate bhavadbhi ::::: — mithyAdRuShTayAdisayog-
kevaliparyantAstrayodashaguNasthAnavartino jIvA AhArakA bhavantItyAhArakamArgaNAyAmAgame bhaNitamAste,
tata kAraNAt kevalinAmAhArostIti . tadapyayuktam . ‘‘Nokamma -kammahAro kavalAhAro ya
leppamAhAro . ojamaNo vi ya kamaso AhAro chhavviho Neyo’’ .. iti gAthAkathitakrameN yadyapi
ShaTprakAr AhAro bhavati tathApi nokarmAhArApekShayA kevalinAmAhArakatvamavaboddhavyam . na cha
kavalAhArApekShayA . tathAhi — sUkShmA surasA sugandhA anyamanujAnAmasambhavina kavalAhAran vinApi
kinychidUnapUrvakoTiparyantan sharIrasthitihetava saptadhAturahitaparamaudArikasharIranokarmAhArayogyA lAbhAnta-
rAyakarmaniravasheShakShayAt pratikShaNan pudgalA AsravantIti navakevalalabdhivyAkhyAnakAle bhaNitan tiShThati .
tato gnAyate nokarmAhArApekShayA kevalinAmAhArakatvam . ath matam – bhavadIyakalpanayA AhArAnAhArakatvan
nokarmAhArApekShayA, na cha kavalAhArApekShayA cheti kathan gnAyate . naivam . ‘‘ekan dvau trIn vAnAhAraka’’
iti tattvArthe kathitamAste . asya sUtrasyArtha kathyate — bhavAntaragamanakAle vigrahagatau sharIrAbhAve sati
nUtanasharIradhAraNArthan trayANAn sharIrANAn ShaNNAn paryAptInAn yogyapudgalapiNDagrahaNan nokarmAhAr uchyate . sa
cha vigrahagatau karmAhAre vidyamAnepyekadvitrisamayaparyantan nAsti . tato nokarmAhArApekShayAhArA-
nAhArakatvamAgame gnAyate . yadi puna kavalAhArApekShayA tarhi bhojanakAlan vihAy sarvadaivAnAhArak ev,
samayatrayaniyamo na ghaTate . ath matam – kevalinAn kavalAhArosti manuShyatvAt vartamAnamanuShyavat .
tadapyayukta m . tarhi pUrvakAlapuruShANAn sarvagnatvan nAsti, rAmarAvaNAdipuruShANAn cha visheShasAmarthyan nAsti
vartamAnamanuShyavat . na cha tathA . kinch chhadmasthatapodhanA api saptadhAturahitaparamaudArikasharIrAbhAve ‘chhaTTho
tti paDhamasaNNA’ iti vachanAt pramattasanyataShaShThaguNasthAnavartino yadyapyAhAran gRuhNanti tathApi gnAnasanyam-
dhyAnasiddhayarthan, na cha dehamamatvArtham . uktan cha — ‘‘kAyasthityarthamAhAra kAyo gnAnArthamiShyate . gnAnan
karmavinAshAy tannAshe paraman sukham’’ .. ‘‘Na balAusAhaNaTThan Na sarIrassa ya chayaTTha tejaTThan . NANaTTha
sanjamaTThan jhANaTThan chev bhunjanti ..’’ tasya bhagavato gnAnasanyamadhyAnAdiguNA svabhAvenaiv tiShThanti na
chAhArabalen . yadi punardehamamatvenAhAran gRuhNAti tarhi chhadmasthebhyopyasau hIna prApnoti . athochyate —
tasyAtishayavisheShAtprakaTA bhuktirnAsti prachchhannA vidyate . tarhi paramaudArikasharIratvAdbhuktirev
nAstyayamevAtishaya kin na bhavati . tatra tu prachchhannabhuktau mAyAsthAnan dainyavRutti, anyepi
piNDashuddhikathitA doShA bahavo bhavanti . te chAnyatra tarkashAstre gnAtavyA . atra
kahAnajainashAstramAlA ]
gnAnatattva -pragnApan
35
anvayArtha : — [kevalagnAnina ] kevalagnAnIke [dehagatan ] sharIrasambandhI [saukhyan ]
sukh [vA puna dukhan ] yA dukh [nAsti ] nahIn hai, [yasmAt ] kyonki [atIndriyatvan jAtan ]
atIndriyatA utpanna huI hai [tasmAt tu tat gneyam ] isaliye aisA jAnanA chAhiye ..20..