athAtIndriyatvAdev shuddhAtmana shArIran sukhadukhan nAstIti vibhAvayati —
sokkhan vA puN dukkhan kevalaNANissa Natthi dehagadan .
jamhA adindiyattan jAdan tamhA du tan Neyan ..20..
nAsti . kathambhUtam . dehagadan dehagatan dehAdhArajihvendriyAdisamutpannan kavalAhArAdisukham, asAtodayajanitan
kShudhAdidukhan cha . kasmAnnAsti . jamhA adindiyattan jAdan yasmAnmohAdighAtikarmAbhAve panychendriy-
viShayavyApArarahitatvan jAtam . tamhA du tan Neyan tasmAdatIndriyatvAddhetoratIndriyamev tajgnAnan sukhan cha
gneyamiti . tadyathA — lohapiNDasansargAbhAvAdagniryathA ghanaghAtapiTTanan na labhate tathAyamAtmApi lohapiNDa-
sthAnIyendriyagrAmAbhAvAt sAnsArikasukhadukhan nAnubhavatItyartha . kashchidAh – kevalinAn bhuktirasti,
audArikasharIrasadbhAvAt . asadvedyakarmodayasadbhAvAdvA . asmadAdivat . parihAramAh — tadbhagavata sharIr-
maudArikan na bhavati kintu paramaudArikam . tathA choktan – ‘‘shuddhaspha TikasankAshan tejomUrtimayan vapu . jAyate
kShINadoShasya saptadhAtuvivarjitam’’ .. yachchoktamasadvedyodayasadbhAvAttatra parihAramAh — yathA vrIhyAdibIjan
jalasahakArikAraNasahitamangkakakakakuuuuurAdikAryan janayati tathaivAsadvedyakarma mohanIyasahakArikAraNasahitan kShudhAdi-
kAryamutpAdayati . ka smAt . ‘mohassa baleN ghAdade jIvan’ iti vachanAt . yadi punarmohAbhAvepi
kShudhAdiparIShahan janayati tarhi vadharogAdiparIShahamapi janayatu, na cha tathA . tadapi kasmAt .
‘bhuktyupasargAbhAvAt’ iti vachanAt . anyadapi dUShaNamasti . yadi kShudhAbAdhAsti tarhi
kShudhAkShINashakteranantavIryan nAsti . tathaiv kShudhAdukhitasyAnantasukhamapi nAsti . jihvendriyaparichchhitti-
rUpamatignAnapariNatasya kevalagnAnamapi na sambhavati . athavA anyadapi kAraNamasti . asadvedyodayApekShayA
sadvedyodayonantaguNosti . tata kAraNAt sharkarArAshimadhye nimbakaNikAvadasadvedyodayo vidyamAnopi
na gnAyate . tathaivAnyadapi bAdhakamasti — yathA pramattasanyatAditapodhanAnAn vedodaye vidyamAnepi
mandamohodayatvAdakhaNDabrahmachAriNAn strIparIShahabAdhA nAsti, yathaiv cha navagraiveyakAdyahamindradevAnAn
34pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
bhAvArtha : — AtmAko gnAn aur sukharUp pariNamit honemen indriyAdik par nimittonkI
Avashyak tA nahIn hai; kyonki jisakA lakShaN arthAt svarUp svaparaprakAshakatA hai aisA gnAn aur
jisakA lakShaN anAkulatA hai aisA sukh AtmAkA svabhAv hI hai ..19..
ab atIndriyatAke kAraN hI shuddha AtmAke (kevalI bhagavAnake) shArIrik sukh dukh
nahIn hai yah vyakta karate hain : —
kaI dehagat nathI sukh ke nathI dukh kevaLagnAnIne,
jethI atIndriyatA thaI te kAraNe e jANaje.20.