yathA hi chakShU rUpidravyANi svapradeshairasanspRushadapraviShTan parichchhedyamAkAramAtmasAtkurvanna chApraviShTan jAnAti pashyati cha, evamAtmApyakShAtItatvAtprApyakAritAvichAragocharadUratAmavApto gneyatAmApannAni samastavastUni svapradeshairasanspRushanna praviShTa shaktivaichitryavashato vastuvartina samastagneyAkArAnunmUlya iv ka valayanna chApraviShTo jAnAti pashyati cha . evamasya vichitrashakti yogino gnAninortheShvapravesh iv praveshopi siddhimavatarati ..29.. jagadasheShamiti . tathA hi ---yathA lochanan kartRu rUpidravyANi yadyapi nishchayen na spRushati tathApi vyavahAreN spRushatIti pratibhAti loke . tathAyamAtmA mithyAtvarAgAdyAsravANAmAtmanashcha sambandhi yatkevalagnAnAtpUrvan vishiShTabhedagnAnan tenotpannan yatkevalagnAnadarshanadvayan ten jagattrayakAlatrayavartipadArthAnnishchayenAspRushannapi vyavahAreN spRushati, tathA spRushanniv gnAnen jAnAti darshanen pashyati cha . kathambhUtassan . atIndriyasukhAsvAdapariNata sannakShAtIt iti . tato gnAyate nishchayenApravesh iv vyavahAreN gneyapadArtheShu
anvayArtha : — [chakShu rUpan iv ] jaise chakShu rUpako (gneyommen apraviShTa rahakar tathA apraviShTa na rahakar jAnatI -dekhatI hai) usIprakAr [gnAnI ] AtmA [akShAtIta ] indriyAtIt hotA huA [asheShan jagat ] asheSh jagatako (-samasta lokAlokako) [gneyeShu ] gneyomAn [na praviShTa ] apraviShTa rahakar [na aviShTa ] tathA apraviShTa na rahakar [niyatan ] nirantar [jAnAti pashyati ] jAnatA -dekhatA hai ..29..
TIkA : — jisaprakAr chakShu rUpI dravyonko svapradeshonke dvArA asparsha karatA huA apraviShTa rahakar (jAnatA -dekhatA hai) tathA gney AkAronko AtmasAt (-nijarUp) karatA huA apraviShTa na rahakar jAnatA -dekhatA hai; isIprakAr AtmA bhI indriyAtItatAke kAraN karatA hai, isaliye apraviShTa rahakar (jAnatA -dekhatA hai) tathA shakti vaichitryake kAraN vastumen vartate samasta gneyAkAronko mAnon mUlamense ukhADakar grAs kar lenese apraviShTa na rahakar jAnatA- dekhatA hai . isaprakAr is vichitra shaktivAle AtmAke padArthommen apraveshakI bhAnti pravesh bhI siddha hotA hai .
bhAvArtha : — yadyapi Ankh apane pradeshonse rUpI padArthonko sparsha nahIn karatI isaliye vah nishchayase gneyommen apraviShTa hai tathApi vah rUpI padArthonko jAnatI -dekhatI hai, isaliye vyavahArase
AtmAmen prApyakAritAke vichArakA bhI avakAsh nahIn hai) . પ્ર. ૭
1prApyakAritAkI vichAragocharatAse dUr hotA huA gneyabhUt samasta vastuonko svapradeshonse asparsha
1. prApyakAritA = gney viShayonko sparsha karake hI kArya kar sakanA — jAn sakanA . (indriyAtIt hue