yathA kilendranIlaratnan dugdhamadhivasatsvaprabhAbhAreN tadabhibhUy vartamAnan dRuShTan, tathA praveshopi ghaTat iti ..29.. ath tamevArthan dRuShTAntadvAreN dRuDhayati --rayaNan ratnan ih jagati . kinnAm . indaNIlan indranIlasangnam . kimvishiShTam . duddhajjhasiyan dugdhe nikShiptan jahA yathA sabhAsAe svakIyaprabhayA abhibhUy tiraskRutya . kim . tan pi duddhan tatpUrvoktan dugdhamapi vaTTadi vartate . iti dRuShTAnto gata . tah NANamaTThesu tathA gnAnamartheShu vartat iti . tadyathA ---yathendranIlaratnan kartRu svakIyanIlaprabhayA karaNabhUtayA dugdhan nIlan kRutvA vartate, tathA nishchayaratnatrayAtmakaparamasAmAyik- sanyamen yadutpannan kevalagnAnan tat svaparaparichchhittisAmarthyen samastAgnAnAndhakAran tiraskRutya yah kahA jAtA hai ki ‘merI Ankh bahutase padArthommen jA pahunchatI hai .’ isIprakAr yadyapi kevalagnAnaprApta AtmA apane pradeshonke dvArA gney padArthonko sparsha nahIn karatA isaliye vah nishchayase to gneyommen apraviShTa hai tathApi gnAyak -darshak shaktikI kisI param adbhut vichitratAke kAraN (nishchayase dUr rahakar bhI) vah samasta gneyAkAronko jAnatA -dekhatA hai, isaliye vyavahArase yah kahA jAtA hai ki ‘AtmA sarvadravya -paryAyommen praviShTa ho jAtA hai .’ isaprakAr vyavahArase gney padArthommen AtmAkA pravesh siddha hotA hai ..29..
ab, yahAn isaprakAr (dRuShTAntapUrvak) yah spaShTa karate hain ki gnAn padArthommen pravRutta hotA hai : —
anvayArtha : — [yathA ] jaise [ih ] is jagatamen [dugdhAdhyuShitan ] dUdhamen paDA huA [indranIlan ratnan ] indranIl ratna [svabhAsA ] apanI prabhAke dvArA [tad api dugdhan ] us dUdhamen [abhibhUy ] vyApta hokar [vartate ] vartatA hai, [tathA ] usIprakAr [gnAnan ] gnAn (arthAt gnAtRudravya) [artheShu ] padArthommen vyApta hokar vartatA hai ..30..
TIkA : — jaise dUdhamen paDA huA indranIl ratna apane prabhAsamUhase dUdhamen vyApta hokar
jyam dUdhamAn sthit indranIlamaNi svakIy prabhA vaDe dUdhane viShe vyApI rahe, tyam gnAn paN artho viShe.30.
50pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-