samvedanamapyAtmanobhinnatvAt kartranshenAtmatAmApannan karaNAnshen gnAnatAmApannen kAraNabhUtA- nAmarthAnAn kAryabhUtAn samastagneyAkArAnabhivyApya vartamAnan, kArya kAraNatvenopacharya gnAnamarthAn- bhibhUy vartat ityuchyamAnan na vipratiShidhyate ..30..
jadi te Na santi aTThA NANe NANan Na hodi savvagayan .
savvagayan vA NANan kahan Na NANaTThiyA aTThA ..31.. yugapadev sarvapadArtheShu parichchhittyAkAreN vartate . ayamatra bhAvArtha ---kAraNabhUtAnAn sarvapadArthAnAn kAryabhUtA parichchhittyAkArA upachAreNArthA bhaNyante, teShu cha gnAnan vartat iti bhaNyamAnepi vyavahAreN doSho nAstIti ..30.. ath pUrvasUtreN bhaNitan gnAnamartheShu vartate vyavahAreNAtra punararthA gnAne vartanta ityupadishati – jai yadi chet te aTThA Na santi te padArthA svakIyaparichchhittyAkArasamarpaNadvAreNAdarshe bimbavanna santi . kva . NANe kevalagnAne . NANan Na hodi savvagayan tadA gnAnan sarvagatan na bhavati . savvagayan vartatA huA dikhAI detA hai, usIprakAr 1samvedan(gnAn) bhI AtmAse abhinna honese kartA – anshase AtmatAko prApta hotA huA gnAnarUp kAraN -anshake dvArA 2kAraNabhUt padArthonke kAryabhUt samasta gneyAkArommen vyApta hotA huA vartatA hai, isaliye kAryamen kAraNakA (-gneyAkArommen padArthonkA) upachAr karake yah kahanemen virodh nahIn AtA ki ‘gnAn padArthommen vyApta hokar vartatA hai .’
bhAvArtha : — jaise dUdhase bhare hue pAtramen paDA huA indranIl ratna (nIlamaNi) sAre dUdhako (apanI prabhAse nIlavarNa kar detA hai isaliye vyavahArase ratna aur ratnakI prabhA sAre dUdhamen) vyApta kahI jAtI hai, isIprakAr gneyonse bhare hue vishvamen rahanevAlA AtmA samasta gneyonko (lokAlokako) apanI gnAnaprabhAke dvArA prakAshit karatA hai arthAt jAnatA hai isaliye vyavahArase AtmAkA gnAn aur AtmA sarvavyApI kahalAtA hai . (yadyapi nishchayase ve apane asankhya pradeshommen hI rahate hain, gneyommen praviShTa nahIn hote) ..30..
ab, aisA vyakta karate hain ki is prakAr padArtha 3gnAnamen vartate hain : —
nav hoy artho gnAnamAn, to gnAn sau -gat paN nahIn, ne sarvagat chhe gnAn to kyam gnAnasthit artho nahIn ?.31.
1. pramANadRuShTise samvedan arthAt gnAn kahane par ananta guNaparyAyonkA pinD samajhamen AtA hai . usamen yadi kartA, karaN Adi ansh kiye jAyen to kartA – ansh vah akhanD Atmadravya hai aur karaN -ansh vah gnAnaguN hai .
2. padArtha kAraN hain aur unake gneyAkAr (dravya -guN -paryAy) kArya hain .
3. is gAthAmen bhI ‘gnAn’ shabdase ananta guN -paryAyonkA pinDarUp gnAtRudravya samajhanA chAhiye .