ૐ
નમઃ શ્રી સદ્ગુરવે .
ઉપોદ્ઘાત
[ ગુજરાતીકા હિન્દી અનુવાદ ]
ભગવાન શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્યદેવપ્રણીત યહ ‘પ્રવચનસાર’ નામકા શાસ્ત્ર ‘દ્વિતીય
શ્રુતસ્કંધ’કે સર્વોત્કૃષ્ટ આગમોંમેંસે એક હૈ.
‘દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધ’કી ઉત્પત્તિ કેસે હુઈ, ઉસકા હમ પટ્ટાવલિઓંકે આધારસે
સંક્ષેપમેં અવલોકન કરેં : –
આજ સે ૨૪૭૪ વર્ષ પૂર્વ ઇસ ભરતક્ષેત્રકી પુણ્યભૂમિમેં જગત્પૂજ્ય પરમ ભટ્ટારક
ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામી મોક્ષમાર્ગકા પ્રકાશ કરનેકે લિયે સમસ્ત પદાર્થોંકા સ્વરૂપ
અપની સાતિશય દિવ્યધ્વનિકે દ્વારા પ્રગટ કર રહે થે. ઉનકે નિર્વાણકે પશ્ચાત્ પાઁચ
શ્રુતકેવલી હુએ, જિનમેંસે અન્તિમ શ્રુતકેવલી શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી થે. વહાઁ તક તો
દ્વાદશાંગશાસ્ત્રકે પ્રરૂપણાસે નિશ્ચય -વ્યવહારાત્મક મોક્ષમાર્ગ યથાર્થરૂપમેં પ્રવર્તતા રહા.
તત્પશ્ચાત્ કાલદોષસે ક્રમશઃ અંગોંકે જ્ઞાનકી વ્યુચ્છિત્તિ હોતી ગઈ ઔર ઇસપ્રકાર અપાર
જ્ઞાનસિંધુકા બહુભાગ વિચ્છિન્ન હોનેકે બાદ દૂસરે ભદ્રબાહુસ્વામી આચાર્યકી પરિપાટી
(પરમ્પરા)મેં દો મહા સમર્થ મુનિ હુએ. ઉનમેંસે — એકકા નામ શ્રી ધરસેન આચાર્ય તથા
દૂસરોંકા નામ શ્રી ગુણધર આચાર્ય થા. ઉનસે પ્રાપ્ત જ્ઞાનકે દ્વારા ઉનકી પરમ્પરામેં હોનેવાલે
આચાર્યોંને શાસ્ત્રોંકી રચના કી ઔર શ્રી વીર ભગવાનકે ઉપદેશકા પ્રવાહ ચાલૂ રખા.
શ્રી ધરસેનાચાર્યકો આગ્રાયણીપૂર્વકે પંચમ વસ્તુઅધિકારકે ‘મહાકર્મપ્રકૃતિ’ નામક
ચૌથે પ્રાભૃતકા જ્ઞાન થા. ઉસ જ્ઞાનામૃતમેંસે ક્રમશઃ ઉનકે બાદકે આચાર્યોં દ્વારા
ષ્ટખંડાગમ, ધવલ, મહાધવલ, ગોમ્મ્ટસાર, લબ્ધિસાર, ક્ષપણાસાર આદિ શાસ્ત્રોંકી રચના
હુઈ. ઇસપ્રકાર પ્રથમ શ્રુતસ્કંધકી ઉત્પત્તિ હુઈ. ઉસમેં જીવ ઔર કર્મકે સંયોગસે
હોનેવાલી આત્માકી સંસારપર્યાયકા — ગુણસ્થાન, માર્ગણાસ્થાન આદિકા — વર્ણન હૈ,
પર્યાયાર્થિકનયકો પ્રધાન કરકે કથન હૈ. ઇસ નયકો અશુદ્ધદ્રવ્યાર્થિક ભી કહતે હૈં ઔર
અધ્યાત્મભાષાસે અશુદ્ધ -નિશ્ચયનય અથવા વ્યવહાર કહતે હૈં.
[ ૧૦ ]