ન ચ તૈરુત્પાદાદિભિર્ગુણપર્યાયૈર્વા સહ દ્રવ્યં લક્ષ્યલક્ષણભેદેઽપિ સ્વરૂપભેદમુપવ્રજતિ, સ્વરૂપત એવ દ્રવ્યસ્ય તથાવિધત્વાદુત્તરીયવત્ .
યથા ખલૂત્તરીયમુપાત્તમલિનાવસ્થં પ્રક્ષાલિતમમલાવસ્થયોત્પદ્યમાનં તેનોત્પાદેન લક્ષ્યતે, ન ચ તેન સહ સ્વરૂપભેદમુપવ્રજતિ, સ્વરૂપત એવ તથાવિધત્વમવલમ્બતે, તથા દ્રવ્યમપિ સમુપાત્તપ્રાક્તનાવસ્થં સમુચિતબહિરંગસાધનસન્નિધિસદ્ભાવે વિચિત્રબહુતરાવસ્થાનં સ્વરૂપકર્તૃકરણ- સામર્થ્યસ્વભાવેનાન્તરંગસાધનતામુપાગતેનાનુગૃહીતમુત્તરાવસ્થયોત્પદ્યમાનં તેનોત્પાદેન લક્ષ્યતે, ન ચ તેન સહ સ્વરૂપભેદમુપવ્રજતિ, સ્વરૂપત એવ તથાવિધત્વમવલમ્બતે . યથા ચ તદેવોત્તરીય- મમલાવસ્થયોત્પદ્યમાનં મલિનાવસ્થયા વ્યયમાનં તેન વ્યયેન લક્ષ્યતે, ન ચ તેન સહ સ્વરૂપભેદ- કરોતિ, સ્વરૂપત એવ તથાવિધત્વમવલમ્બતે . તથાવિધત્વં કોઽર્થઃ . ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યગુણપર્યાયસ્વરૂપેણ પરિણમતિ, તથા સર્વદ્રવ્યાણિ સ્વકીયસ્વકીયયથોચિતોત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યૈસ્તથૈવ ગુણપર્યાયૈશ્ચ સહ યદ્યપિ સંજ્ઞાલક્ષણપ્રયોજનાદિભિર્ભેદં કુર્વન્તિ તથાપિ સત્તાસ્વરૂપેણ ભેદં ન કુર્વન્તિ, સ્વભાવત એવ તથાવિધત્વમવલમ્બન્તે . તથાવિધત્વં કોઽર્થઃ . ઉત્પાદવ્યયાદિસ્વરૂપેણ પરિણમન્તિ . અથવા યથા વસ્ત્રં
દ્રવ્યકા ઉન ઉત્પાદાદિકે સાથ અથવા ગુણપર્યાયોંકે સાથ લક્ષ્ય -લક્ષણ ભેદ હોને પર ભી સ્વરૂપભેદ નહીં હૈ . સ્વરૂપસે હી દ્રવ્ય વૈસા (ઉત્પાદાદિ અથવા ગુણપર્યાયવાલા) હૈ — વસ્ત્રકે સમાન .
જૈસે મલિન અવસ્થાકો પ્રાપ્ત વસ્ત્ર, ધોને પર નિર્મલ અવસ્થાસે (-નિર્મલ અવસ્થારૂપ, નિર્મલ અવસ્થાકી અપેક્ષાસે) ઉત્પન્ન હોતા હુઆ ઉસ ઉત્પાદસે લક્ષિત હોતા હૈ; કિન્તુ ઉસકા ઉસ ઉત્પાદકે સાથ સ્વરૂપ ભેદ નહીં હૈ, સ્વરૂપસે હી વૈસા હૈ (અર્થાત્ સ્વયં ઉત્પાદરૂપસે હી પરિણત હૈ); ઉસીપ્રકાર જિસને પૂર્વ અવસ્થા પ્રાપ્ત કી હૈ ઐસા દ્રવ્ય ભી — જો કિ ઉચિત બહિરંગ સાધનોંકે સાન્નિધ્ય (નિકટતા; હાજરી) કે સદ્ભાવમેં અનેક પ્રકારકી બહુતસી અવસ્થાયેં કરતા હૈ વહ — ૧અન્તરંગસાધનભૂત સ્વરૂપકર્તા ઔર સ્વરૂપકરણકે સામર્થ્યરૂપ સ્વભાવસે અનુગૃહીત હોને પર, ઉત્તર અવસ્થાસે ઉત્પન્ન હોતા હુઆ વહ ઉત્પાદસે લક્ષિત હોતા હૈ; કિન્તુ ઉસકા ઉસ ઉત્પાદકે સાથ સ્વરૂપભેદ નહીં હૈ, સ્વરૂપસે હી વૈસા હૈ . ઔર જૈસે વહી વસ્ત્ર નિર્મલ અવસ્થાસે ઉત્પન્ન હોતા હુઆ ઔર મલિન અવસ્થાસે વ્યયકો પ્રાપ્ત હોતા હુઆ ઉસ વ્યયસે લક્ષિત હોતા હૈ, પરન્તુ ઉસકા ઉસ વ્યયકે સાથ સ્વરૂપભેદ નહીં હૈ, સ્વરૂપસે હી વૈસા હૈ; ઉસીપ્રકાર વહી દ્રવ્ય ભી ઉત્તર અવસ્થાસે ઉત્પન્ન હોતા હુઆ ઔર પૂર્વ અવસ્થાસે વ્યયકો પ્રાપ્ત હોતા હુઆ ઉસ વ્યયસે લક્ષિત હોતા હૈ; પરન્તુ ઉસકા ઉસ વ્યયકે
૧૭૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. દ્રવ્યમેં નિજમેં હી સ્વરૂપકર્તા ઔર સ્વરૂપકરણ હોનેકી સામર્થ્ય હૈ . યહ સામર્થ્યસ્વરૂપ સ્વભાવ હી અપને