અથ ક્રમેણાસ્તિત્વં દ્વિવિધમભિદધાતિ — સ્વરૂપાસ્તિત્વં સાદૃશ્યાસ્તિત્વં ચેતિ . તત્રેદં સ્વરૂપાસ્તિત્વાભિધાનમ્ — સબ્ભાવો હિ સહાવો ગુણેહિં સગપજ્જએહિં ચિત્તેહિં .
અસ્તિત્વં હિ કિલ દ્રવ્યસ્ય સ્વભાવઃ. તત્પુનરન્યસાધનનિરપેક્ષત્વાદનાદ્યનન્તતયા- હેતુકયૈકરૂપયા વૃત્ત્યા નિત્યપ્રવૃત્તત્વાદ્ વિભાવધર્મવૈલક્ષણ્યાચ્ચ ભાવભાવવદ્ભાવાન્નાનાત્વેઽપિ પરિણમતિ, તથા સર્વદ્રવ્યાણીત્યભિપ્રાયઃ ..૯૫.. એવં નમસ્કારગાથા દ્રવ્યગુણપર્યાયકથનગાથા સ્વસમયપરસમયનિરૂપણગાથા સત્તાદિલક્ષણત્રયસૂચનગાથા ચેતિ સ્વતન્ત્રગાથાચતુષ્ટયેન પીઠિકાભિધાનં પ્રથમસ્થલં ગતમ્ . અથ પ્રથમં તાવત્સ્વરૂપાસ્તિત્વં પ્રતિપાદયતિ — સહાવો હિ સ્વભાવઃ સ્વરૂપં ભવતિ હિ સ્વભાવઃ સ્વરૂપં ભવતિ હિ સ્ફુ ટમ્ . કઃ કર્તા . સબ્ભાવો સદ્ભાવઃ શુદ્ધસત્તા શુદ્ધાસ્તિત્વમ્ . કસ્ય સ્વભાવો ભવતિ . દવ્વસ્સ મુક્તાત્મદ્રવ્યસ્ય . તચ્ચ સ્વરૂપાસ્તિત્વં યથા મુક્તાત્મનઃ સકાશાત્પૃથગ્ભૂતાનાં પુદ્ગલાદિપઞ્ચદ્રવ્યાણાં
અબ અનુક્રમસે દો પ્રકારકા અસ્તિત્વ કહતે હૈં . સ્વરૂપ -અસ્તિત્વ ઔર સાદૃશ્ય
અન્વયાર્થ : — [સર્વકાલં ] સર્વકાલમેં [ગુણૈઃ ] ગુણ તથા [ચિત્રૈઃ સ્વકપર્યાયૈઃ ] અનેક પ્રકારકી અપની પર્યાયોંસે [ઉત્પાદવ્યયધ્રુવત્વૈઃ ] ઔર ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યસે [દ્રવ્યસ્ય સદ્ભાવઃ ] દ્રવ્યકા જો અસ્તિત્વ હૈ, [હિ ] વહ વાસ્તવમેં [સ્વભાવઃ ] સ્વભાવ હૈ ..૯૬..
ટીકા : — અસ્તિત્વ વાસ્તવમેં દ્રવ્યકા સ્વભાવ હૈ; ઔર વહ (અસ્તિત્વ) અન્ય સાધનસે ૧નિરપેક્ષ હોનેકે કારણ અનાદિ – અનન્ત હોનેસે તથા ૨અહેતુક, એકરૂપ ૩વૃત્તિસે સદા હી પ્રવર્તતા હોનેકે કારણ વિભાવધર્મસે વિલક્ષણ હોનેસે, ભાવ ઔર ૪ભાવવાનતાકે કારણ
ઉત્પાદ -ધ્રૌવ્ય -વિનાશથી, ગુણ ને વિવિધ પર્યાયથી અસ્તિત્વ દ્રવ્યનું સર્વદા જે, તેહ દ્રવ્યસ્વભાવ છે . ૯૬.
૧૭૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. અસ્તિત્વ અન્ય સાધનકી અપેક્ષાસે રહિત – સ્વયંસિદ્ધ હૈ ઇસલિયે અનાદિ -અનન્ત હૈ .
૨. અહેતુક = અકારણ, જિસકા કોઈ કારણ નહીં હૈ ઐસી .
૩. વૃત્તિ = વર્તન; વર્તના વહ; પરિણતિ . (અકારણિક એકરૂપ પરિણતિસે સદાકાલ પરિણમતા હોનેસે અસ્તિત્વ વિભાવધર્મસે ભિન્ન લક્ષણવાલા હૈ .)
૪. અસ્તિત્વ તો (દ્રવ્યકા) ભાવ હૈ ઔર દ્રવ્ય ભાવવાન્ હૈ .