Pravachansar-Hindi (Gujarati transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 175 of 513
PDF/HTML Page 208 of 546

 

કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૧૭૫

પ્રદેશભેદાભાવાદ્ દ્રવ્યેણ સહૈકત્વમવલમ્બમાનં દ્રવ્યસ્ય સ્વભાવ એવ કથં ન ભવેત્ . તત્તુ દ્રવ્યાન્તરાણામિવ દ્રવ્યગુણપર્યાયાણાં ન પ્રત્યેકં પરિસમાપ્યતે, યતો હિ પરસ્પરસાધિત- સિદ્ધિયુક્તત્વાત્તેષામસ્તિત્વમેકમેવ, કાર્તસ્વરવત્ .

યથા હિ દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા કાલેન વા ભાવેન વા કાર્તસ્વરાત્ પૃથગનુપલભ્યમાનૈઃ કર્તૃકરણાધિકરણરૂપેણ પીતતાદિગુણાનાં કુણ્ડલાદિપર્યાયાણાં ચ સ્વરૂપમુપાદાય પ્રવર્તમાન- પ્રવૃત્તિયુક્તસ્ય કાર્તસ્વરાસ્તિત્વેન નિષ્પાદિતનિષ્પત્તિયુક્તૈઃ પીતતાદિગુણૈઃ કુણ્ડલાદિપર્યાયૈશ્ચ યદસ્તિત્વં કાર્તસ્વરસ્ય સ સ્વભાવઃ, તથા હિ દ્રવ્યેણ વા ક્ષેત્રેણ વા કાલેન વા ભાવેન વા દ્રવ્યાત્પૃથગનુપલભ્યમાનૈઃ કર્તૃકરણાધિકરણરૂપેણ ગુણાનાં પર્યાયાણાં ચ સ્વરૂપમુપાદાય શેષજીવાનાં ચ ભિન્નં ભવતિ ન ચ તથા . કૈઃ સહ . ગુણેહિં સગપજ્જએહિં કેવલજ્ઞાનાદિગુણૈઃ કિઞ્ચિદૂનચરમશરીરાકારાદિસ્વકપર્યાયૈશ્ચ સહ . કથંભૂતૈઃ . ચિત્તેહિં સિદ્ધગતિત્વમતીન્દ્રિયત્વમકાયત્વમ- યોગત્વમવેદત્વમિત્યાદિબહુભેદભિન્નૈઃ . ન કેવલં ગુણપર્યાયૈઃ સહ ભિન્નં ન ભવતિ . ઉપ્પાદવ્વયધુવત્તેહિં શુદ્ધાત્મપ્રાપ્તિરૂપમોક્ષપર્યાયસ્યોત્પાદો રાગાદિવિકલ્પરહિતપરમસમાધિરૂપમોક્ષમાર્ગપર્યાયસ્ય વ્યયસ્તથા મોક્ષમોક્ષમાર્ગાધારભૂતાન્વયદ્રવ્યત્વલક્ષણં ધ્રૌવ્યં ચેત્યુક્તલક્ષણોત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યૈશ્ચ સહ ભિન્નં ન ભવતિ . કથમ્ . સવ્વકાલં સર્વકાલપર્યન્તં યથા ભવતિ . કસ્માત્તૈઃ સહ ભિન્નં ન ભવતીતિ ચેત્. યતઃ કારણાદ્ગુણપર્યાયાસ્તિત્વેનોત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાસ્તિત્વેન ચ કર્તૃભૂતેન શુદ્ધાત્મદ્રવ્યાસ્તિત્વં સાધ્યતે, અનેકત્વ હોને પર ભી પ્રદેશભેદ ન હોનેસે દ્રવ્યકે સાથ એકત્વકો ધારણ કરતા હુઆ, દ્રવ્યકા સ્વભાવ હી ક્યોં ન હો ? (અવશ્ય હો .) વહ અસ્તિત્વજૈસે ભિન્ન -ભિન્ન દ્રવ્યોંમેં પ્રત્યેકમેં સમાપ્ત હો જાતા હૈ ઉસીપ્રકારદ્રવ્ય -ગુણ -પર્યાયમેં પ્રત્યેકમેં સમાપ્ત નહીં હો જાતા, ક્યોંકિ ઉનકી સિદ્ધિ પરસ્પર હોતી હૈ, ઇસલિયે (અર્થાત્ દ્રવ્ય -ગુણ ઔર પર્યાય એક દૂસરેસે પરસ્પર સિદ્ધ હોતે હૈં ઇસલિયેયદિ એક ન હો તો દૂસરે દો ભી સિદ્ધ નહીં હોતે ઇસલિયે) ઉનકા અસ્તિત્વ એક હી હૈ;સુવર્ણકી ભાઁતિ .

જૈસે દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ યા ભાવસે સુવર્ણસે જો પૃથક્ દિખાઈ નહીં દેતે; કર્તા -કરણ- અધિકરણરૂપસે પીતત્વાદિગુણોંકે ઔર કુણ્ડલાદિપર્યાયોંકે સ્વરૂપકો ધારણ કરકે પ્રવર્તમાન સુવર્ણકે અસ્તિત્વસે જિનકી ઉત્પત્તિ હોતી હૈ,ઐસે પીતત્વાદિગુણોં ઔર કુણ્ડલાદિ પર્યાયોંસે જો સુવર્ણકા અસ્તિત્વ હૈ, વહ સુવર્ણકા સ્વભાવ હૈ; ઉસીપ્રકાર દ્રવ્યસે, ક્ષેત્રસે, કાલસે યા ભાવસે જો દ્રવ્યસે પૃથક્ દિખાઈ નહીં દેતે, કર્તા -કરણ-અધિકરણરૂપસે ગુણોંકે ઔર પર્યાયોંકે

હૈ; ઇસલિયે દ્રવ્ય હી ગુણ -પર્યાયકા સ્વરૂપ ધારણ કરતા હૈ .

૧. પીતત્વાદિ ગુણ ઔર કુણ્ડલાદિ પર્યાયેં .

૨. દ્રવ્ય હી ગુણ -પર્યાયોંકા કર્તા (કરનેવાલા), ઉનકા કરણ (સાધન) ઔર ઉનકા અધિકરણ (આધાર)