Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 120 of 513
PDF/HTML Page 153 of 546

 

background image
yadāyamātmā duḥkhasya sādhanībhūtāṁ dveṣarūpāmindriyārthānurāgarūpāṁ cāśubhopayog-
bhūmikāmatikramya devaguruyatipūjādānaśīlopavāsaprītilakṣaṇaṁ dharmānurāgamaṁgīkaroti tadendriy-
sukhasya sādhanībhūtāṁ śubhopayogabhūmikāmadhirūḍho‘bhilapyet
..69..
bhūtam . avicchidaṁ maṇuvadevapadibhāvaṁ yathā pūrvamarhadavasthāyāṁ manujadevendrādayaḥ samavaśaraṇe samāgatya
namaskurvanti ten prabhutvaṁ bhavati, tadatikrāntatvādatikrāntamanujadevapatibhāvam . punaśca kiṁviśiṣṭam .
apuṇabbhāvaṇibaddhaṁ dravyakṣetrādipañcaprakārabhavādvilakṣaṇaḥ śuddhabuddhaikasvabhāvanijātmopalambhalakṣaṇo yo‘sau
mokṣastasyādhīnatvādapunarbhāvanibaddhamiti bhāvaḥ ..4.. evaṁ namaskāramukhyatven gāthādvayaṁ gatam . iti
gāthāṣṭaken pañcamasthalaṁ jñātavyam . evamaṣṭādaśagāthābhiḥ sthalapañcake na sukhaprapañcanāmāntarādhikāro
gataḥ . iti pūrvoktaprakāreṇ ‘es surāsur’ ityādi caturdaśagāthābhiḥ pīṭhikā gatā, tadanantaraṁ
saptagāthābhiḥ sāmānyasarvajñasiddhiḥ, tadanantaraṁ trayastriṁśadgāthābhiḥ jñānaprapañcaḥ, tadanantar-
maṣṭādaśagāthābhiḥ sukhaprapañca iti samudāyen dvāsaptatigāthābhirantarādhikāracatuṣṭayen
śuddhopayogādhikāraḥ
samāptaḥ
.. it ūrddhvaṁ pañcaviṁśatigāthāparyantaṁ jñānakaṇḍikācatuṣṭayābhidhāno‘dhikāraḥ prārabhyate . tatra
pañcaviṁśatigāthāmadhye prathamaṁ tāvacchubhāśubhaviṣaye mūḍhatvanirākaraṇārthaṁ ‘devadajadiguru’ ityādi
daśagāthāparyantaṁ prathamajñānakaṇḍikā kathyate
. tadanantaramāptātmasvarūpaparijñānaviṣaye mūḍhatvanirākaraṇārthaṁ
‘cattā pāvāraṁbhaṁ’ ityādi saptagāthāparyantaṁ dvitīyajñānakaṇḍikā . athānantaraṁ dravyaguṇaparyāyaparijñānaviṣaye
mūḍhatvanirāk raṇārthaṁ ‘davvādīesu’ ityādi gāthāṣaṭka paryantaṁ tr̥tīyajñānak ṇḍikā . tadanantaraṁ svapar-
tattvaparijñānaviṣaye mūḍhatvanirākaraṇārthaṁ ‘ṇāṇappagaṁ’ ityādi gāthādvayen caturthajñānakaṇḍikā . iti
jñānakaṇḍikācatuṣṭayābhidhānādhikāre samudāyapātanikā . athedānīṁ prathamajñānakaṇḍikāyāṁ svatantra-
vyākhyānen gāthācatuṣṭayaṁ, tadanantaraṁ puṇyaṁ jīvasya viṣayatr̥ṣṇāmutpādayatīti kathanarūpeṇ gāthācatuṣṭayaṁ,
tadanantaramupasaṁhārarūpeṇ gāthādvayaṁ, iti sthalatrayaparyantaṁ krameṇ vyākhyānaṁ kriyate
. tadyathā --ath yadyapi
pūrvaṁ gāthāṣaṭkenendriyasukhasvarūpaṁ bhaṇitaṁ tathāpi punarapi tadev vistareṇ kathayan san tatsādhakaṁ
śubhopayogaṁ pratipādayati, athavā dvitīyapātanikā --pīṭhikāyāṁ yacchubhopayogasvarūpaṁ sūcitaṁ

tasyedānīmindriyasukhaviśeṣavicāraprastāve tatsādhakatven viśeṣavivaraṇaṁ karoti ---
devadajadigurupūjāsu cev
dāṇammi vā susīlesu
devatāyatigurupūjāsu caiv dāne vā suśīleṣu
uvavāsādisu ratto tathaivopavāsādiṣu ca
rakta āsaktaḥ appā jīvaḥ suhovaogappago śubhopayogātmako bhaṇyate iti . tathāhidevatā
120pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
ṭīkā :jab yah ātmā duḥkhakī sādhanā bhūt aisī dveṣarūp tathā indriy viṣayakī
anurāgarūp aśubhopayog bhūmikākā ullaṁghan karake, dev -guru -yatikī pūjā, dān, śīl aur
upavāsādikake prītisvarūp dharmānurāgako aṁgīkār karatā hai tab vah indriyasukhakī sādhanabhūt
śubhopayogabhūmikāmeṁ ārūrḥ kahalātā hai
.