duttarottarakṣaṇakṣīyamāṇakartr̥karmakriyāvibhāgatayā niṣkriyaṁ cinmātraṁ bhāvamadhigatasya jātasya
maṇerivākampapravr̥ttanirmalālokasyāvaśyamev nirāśrayatayā mohatamaḥ pralīyate . yadyevaṁ labdho mayā
mohavāhinīvijayopāyaḥ ..80..
śuddhacaitanyānvayarūpaṁ dravyaṁ ceti . itthaṁbhūtaṁ dravyaguṇaparyāyasvarūpaṁ pūrvamarhadabhidhāne paramātmani jñātvā
paścānniścayanayen tadevāgamasārapadabhūtayā‘dhyātmabhāṣayā nijaśuddhātmabhāvanābhimukharūpeṇ savikalpasva-
saṁvedanajñānen tathaivāgamabhāṣayādhaḥpravr̥ttikaraṇāpūrvakaraṇānivr̥ttikaraṇasaṁjñadarśanamohakṣapaṇasamarthapariṇām-
viśeṣabalen paścādātmani yojayati . tadanantaramavikalpasvarūpe prāpte, yathā paryāyasthānīyamuktāphalāni
guṇasthānīyaṁ dhavalatvaṁ cābhedanayen hār ev, tathā pūrvoktadravyaguṇaparyāyā abhedanayenātmaiveti bhāvayato
darśanamohāndhakāraḥ pralīyate . iti bhāvārthaḥ ..80.. ath pramādotpādakacāritramohasaṁjñaścauro‘stīti
matvā‘‘ptaparijñānādupalabdhasya śuddhātmacintāmaṇeḥ rakṣaṇārthaṁ jāgartīti kathayati — jīvo jīvaḥ kartā .
jānane par, usake uttarottar kṣaṇameṁ kartā -karma -kriyākā vibhāg kṣayako prāpta hotā jātā hai
isaliye niṣkriy cinmātra bhāvako prāpta hotā hai; aur isaprakār maṇikī bhān̐ti jisakā nirmal
prakāś akamparūpase pravartamān hai aise us (cinmātra bhāvako prāpta) jīvake mohāndhakār
nirāśrayatāke kāraṇ avaśyamev pralayako prāpta hotā hai .
yadi aisā hai to maiṁne mohakī senāko jītanekā upāy prāpta kar liyā hai .
bhāvārtha : — arahaṁt bhagavān aur apanā ātmā niścayase samān hai . arahaṁt bhagavān
moh -rāg -dveṣarahit honese unakā svarūp atyanta spaṣṭa hai, isaliye yadi jīv dravya -guṇ-
paryāy rūpase us (arahaṁt bhagavānake) svarūpako manake dvārā pratham samajh le to ‘‘yah
jo ātmā, ātmākā ekarūp (-kathaṁcit sadr̥ś) traikālik pravāh hai so dravya hai, usakā
jo ekarūp rahanevālā caitanyarūp viśeṣaṇ hai so guṇ hai aur us pravāhameṁ jo kṣaṇavartī
vyatirek haiṁ so paryāyeṁ haiṁ’’ isaprakār apanā ātmā bhī dravya -guṇ -paryāyarūpase manake dvārā
jñānameṁ ātā hai . isaprakār traikālik nij ātmāko manake dvārā jñānameṁ lekar — jaise
motiyoṁko aur saphe dīko hārameṁ hī antargat karake mātra hār hī jānā jātā hai, usīprakār —
ātmaparyāyoṁko aur caitanya -guṇako ātmāmeṁ hī antargarbhit karake keval ātmāko jānane
par pariṇāmī -pariṇām -pariṇatike bhedakā vikalpa naṣṭa ho jātā hai, isaliye jīv niṣkriy
cinmātra bhāvako prāpta hotā hai, aur usase darśanamoh nirāśray hotā huā naṣṭa ho jātā hai .
yadi aisā hai to maiṁne mohakī senā par vijay prāpta karanekā upāy prāpta kar liyā hai,
— aisā kahā hai ..80..
138pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-