na ca tairutpādādibhirguṇaparyāyairvā sah dravyaṁ lakṣyalakṣaṇabhede‘pi svarūpabhedamupavrajati,
svarūpat ev dravyasya tathāvidhatvāduttarīyavat .
yathā khalūttarīyamupāttamalināvasthaṁ prakṣālitamamalāvasthayotpadyamānaṁ tenotpāden lakṣyate, na
ca ten sah svarūpabhedamupavrajati, svarūpat ev tathāvidhatvamavalambate, tathā dravyamapi
samupāttaprāktanāvasthaṁ samucitabahiraṁgasādhanasannidhisadbhāve vicitrabahutarāvasthānaṁ svarūpakartr̥karaṇ-
sāmarthyasvabhāvenāntaraṁgasādhanatāmupāgatenānugr̥hītamuttarāvasthayotpadyamānaṁ tenotpāden lakṣyate, na ca
ten sah svarūpabhedamupavrajati, svarūpat ev tathāvidhatvamavalambate . yathā ca tadevottarīy-
mamalāvasthayotpadyamānaṁ malināvasthayā vyayamānaṁ ten vyayen lakṣyate, na ca ten sah svarūpabhed-
karoti, svarūpat ev tathāvidhatvamavalambate . tathāvidhatvaṁ ko‘rthaḥ . utpādavyayadhrauvyaguṇaparyāyasvarūpeṇ
pariṇamati, tathā sarvadravyāṇi svakīyasvakīyayathocitotpādavyayadhrauvyaistathaiv guṇaparyāyaiśca sah yadyapi
saṁjñālakṣaṇaprayojanādibhirbhedaṁ kurvanti tathāpi sattāsvarūpeṇ bhedaṁ na kurvanti, svabhāvat ev
tathāvidhatvamavalambante . tathāvidhatvaṁ ko‘rthaḥ . utpādavyayādisvarūpeṇ pariṇamanti . athavā yathā vastraṁ
1. dravyameṁ nijameṁ hī svarūpakartā aur svarūpakaraṇ honekī sāmarthya hai . yah sāmarthyasvarūp svabhāv hī apane
pariṇamanameṁ (avasthāṁtar karanemeṁ) antaraṁg sādhan hai .
172pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
dravyakā un utpādādike sāth athavā guṇaparyāyoṁke sāth lakṣya -lakṣaṇ bhed hone par
bhī svarūpabhed nahīṁ hai . svarūpase hī dravya vaisā (utpādādi athavā guṇaparyāyavālā) hai —
vastrake samān .
jaise malin avasthāko prāpta vastra, dhone par nirmal avasthāse (-nirmal avasthārūp,
nirmal avasthākī apekṣāse) utpanna hotā huā us utpādase lakṣit hotā hai; kintu usakā
us utpādake sāth svarūp bhed nahīṁ hai, svarūpase hī vaisā hai (arthāt svayaṁ utpādarūpase
hī pariṇat hai); usīprakār jisane pūrva avasthā prāpta kī hai aisā dravya bhī — jo ki ucit
bahiraṁg sādhanoṁke sānnidhya (nikaṭatā; hājarī) ke sadbhāvameṁ anek prakārakī bahutasī
avasthāyeṁ karatā hai vah — 1antaraṁgasādhanabhūt svarūpakartā aur svarūpakaraṇake sāmarthyarūp
svabhāvase anugr̥hīt hone par, uttar avasthāse utpanna hotā huā vah utpādase lakṣit hotā
hai; kintu usakā us utpādake sāth svarūpabhed nahīṁ hai, svarūpase hī vaisā hai . aur jaise
vahī vastra nirmal avasthāse utpanna hotā huā aur malin avasthāse vyayako prāpta hotā
huā us vyayase lakṣit hotā hai, parantu usakā us vyayake sāth svarūpabhed nahīṁ hai,
svarūpase hī vaisā hai; usīprakār vahī dravya bhī uttar avasthāse utpanna hotā huā aur pūrva
avasthāse vyayako prāpta hotā huā us vyayase lakṣit hotā hai; parantu usakā us vyayake