ih khalu yadanārabdhasvabhāvabhedamutpādavyayadhrauvyatrayeṇ guṇaparyāyadvayen ca yallakṣyate tad dravyam . tatra hi dravyasya svabhāvo‘stitvasāmānyānvayaḥ . astitvaṁ hi vakṣyati dvividhaṁ – svarūpāstitvaṁ sādr̥śyāstitvaṁ ceti . tatrotpādaḥ prādurbhāvaḥ, vyayaḥ pracyavanaṁ, dhrauvyamavasthitiḥ . guṇā vistāraviśeṣāḥ . te dvividhāḥ sāmānyaviśeṣātmakatvāt . tatrāstitvaṁ nāstitva- mekatvamanyatvaṁ dravyatvaṁ paryāyatvaṁ sarvagatatvamasarvagatatvaṁ sapradeśatvamapradeśatvaṁ mūrtatvamamūrtatvaṁ sakri yatvamakri yatvaṁ cetanatvamacetanatvaṁ kartr̥tvamakartr̥tvaṁ bhoktr̥tvamabhoktr̥tvamagurulaghutvaṁ cetyādayaḥ sāmānyaguṇāḥ, avagāhahetutvaṁ gatinimittatā sthitikāraṇatvaṁ vartanāyatanatvaṁ rūpādimattā cetanatvamityādayo viśeṣaguṇāḥ . paryāyā āyataviśeṣāḥ . te pūrvamevoktāścaturvidhāḥ . kevalajñānotpattiprastāve śuddhātmaruciparicchittiniścalānubhūtirūpakāraṇasamayasāraparyāyasya vināśe sati śuddhātmopalambhavyaktirūpakāryasamayasārasyotpādaḥ kāraṇasamayasārasya vyayastadubhayādhārabhūtaparamātmadravya- tven dhrauvyaṁ ca . tathānantajñānādiguṇāḥ, gatimārgaṇāvipakṣabhūtasiddhagatiḥ, indriyamārgaṇāvipakṣa- bhūtātīndriyatvādilakṣaṇāḥ śuddhaparyāyāśca bhavantīti . yathā śuddhasattayā sahābhinnaṁ paramātmadravyaṁ pūrvoktotpādavyayadhrauvyairguṇaparyāyaiśca sah saṁjñālakṣaṇaprayojanādibhede‘pi sati taiḥ sah sattābhedaṁ na
ṭīkā : — yahān̐ (is viśvameṁ) jo, svabhāvabhed kiye binā, 1utpād -vyay -dhrauvyatrayase aur 2guṇaparyāyadvayase 3lakṣit hotā hai, vah dravya hai . inameṁse (-svabhāv, utpād, vyay, dhrauvya, guṇ aur paryāyameṁse) dravyakā svabhāv vah 4astitvasāmānyarūp anvay hai; astitva do prakārakā kaheṁge : — 1 – svarūp -astitva . 2 – sādr̥śya -astitva . utpād vah prādurbhāv (pragaṭ honā – utpanna honā) hai; vyay vah pracyuti (arthāt bhraṣṭa, – naṣṭa honā) hai; dhrauvya vah avasthiti (ṭhikānā) hai; guṇ vah vistāraviśeṣ haiṁ . ve sāmānyaviśeṣātmak honese do prakārake haiṁ . inameṁ, astitva, nāstitva, ekatva, anyatva, dravyatva, paryāyatva, sarvagatatva, asarvagatatva, sapradeśatva, apradeśatva, mūrtatva, amūrtatva, sakriyatva, akriyatva, cetanatva, acetanatva, kartr̥tva, akartr̥tva, bhoktr̥tva, abhoktr̥tva, agurulaghutva, ityādi sāmānyaguṇ haiṁ; avagāhahetutva, gatinimittatā, sthitikāraṇatva, vartanāyatanatva, rūpādimattva, cetanatva ityādi viśeṣ guṇ haiṁ . paryāy āyataviśeṣ haiṁ . ve pūrva hī (93 vīṁ gāthā kī ṭīkāmeṁ) kathit cār prakārakī haiṁ .
1. utpād -vyay -dhrauvyatray = utpād, vyay aur dhrauvya – yah tripuṭī (tīnoṁkā samūh) .
2. guṇaparyāyadvay = guṇ aur paryāy – yah yugal (donoṁkā samūh)
3. lakṣit hotā hai = lakṣyarūp hotā hai, pahicānā jātā hai . [ (1) utpād -vyay -dhrauvya tathā (2) guṇaparyāy ve lakṣaṇ haiṁ aur dravya vah lakṣya hai . ]
4. astitvasāmānyarūp anvay = ‘hai, hai, hai’ aisā ekarūp bhāv dravyakā svabhāv hai . (anvay = ekarūpatā sadr̥śabhāv .)