ih hi dravyamekatvanibandhanabhūtaṁ dravyatvasāmānyamanujjhadev tadadhirūḍhaviśeṣalakṣaṇ- sadbhāvādanyonyavyavaccheden jīvājīvatvaviśeṣamupaḍhaukate . tatra jīvasyātmadravyamevaikā vyaktiḥ . ajīvasya punaḥ pudgaladravyaṁ dharmadravyamadharmadravyaṁ kāladravyamākāśadravyaṁ ceti paṁc vyaktayaḥ . kathanen dvitīyā ceti ‘āgāsamaṇuṇiviṭṭhaṁ’ ityādisūtradvayen saptamasthalam . tadanantaraṁ kālāṇurūpadravyakāl- sthāpanarūpeṇ ‘uppādo paddhaṁso’ ityādigāthātrayeṇāṣṭamasthalamiti viśeṣajñeyādhikāre samudāyapātanikā . tadyathā — ath jīvājīvalakṣaṇamāvedayati — davvaṁ jīvamajīvaṁ dravyaṁ jīvājīvalakṣaṇaṁ bhavati . jīvo puṇ cedaṇo jīvaḥ punaścetanaḥ svataḥsiddhayā bahiraṅgakāraṇanirapekṣayā bahirantaśca prakāśamānayā nityarūpayā niścayen paramaśuddhacetanayā, vyavahāreṇ punaraśuddhacetanayā ca yuktatvāccetano bhavati . punarapi kiṁviśiṣṭaḥ .
ab, dravyaviśeṣakā prajñāpan karate haiṁ (arthāt dravyaviśeṣoṁko – dravyako bhedoṁko – batalāte haiṁ ) . usameṁ (pratham), dravyake jīv -ajīvapanerūp viśeṣako niścit karate haiṁ, (arthāt dravyake jīv aur ajīv – aise do bhed batalāte haiṁ ) : —
anvayārtha : — [dravyaṁ ] dravya [jīvaḥ ajīvaḥ ] jīv aur ajīv hai . [punaḥ ] usameṁ [cetanopayogamayaḥ ] cetanāmay tathā upayogamay so [jīvaḥ ] jīv hai, [ca ] aur [pudgaladravyapramukhaḥ acetanaḥ ] pudgaladravyādik acetan dravya ve [ajīvaḥ bhavati ] ajīv haiṁ ..127..
ṭīkā : — yahān̐ (is viśvameṁ) dravya, ekatvake kāraṇabhūt dravyatvasāmānyako choṛe binā hī, usameṁ rahe hue viśeṣalakṣaṇoṁke sadbhāvake kāraṇ ek -dūsarese pr̥thak kiye jānepar jīvatvarūp aur ajīvatvarūp viśeṣako prāpta hotā hai . usameṁ, jīvakā ātmadravya hī ek bhed hai; aur ajīvake pudgal dravya, dharmadravya, adharmadravya, kāladravya tathā ākāśadravya — yah pān̐c bhed haiṁ . jīvakā viśeṣalakṣaṇ cetanā -upayogamayatva (cetanāmayapanā aur upayogamayapanā) hai;
che dravya jīv, ajīv; cit -upayogamay te jīv che; pudgalapramukh je che acetan dravya, teh ajīv che. 127.
252pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-