rāgapariṇām evātmanaḥ karma, sa ev puṇyapāpadvaitam . rāgapariṇāmasyaivātmā kartā, tasyaivopādātā hātā cetyeṣ śuddhadravyanirūpaṇātmako niścayanayaḥ . yastu pudgalapariṇām ātmanaḥ karma, sa ev puṇyapāpadvaitaṁ . pudgalapariṇāmasyātmā kartā, tasyopādātā hātā ceti so‘śuddhadravyanirūpaṇātmako vyavahāranayaḥ . ubhāvapyetau staḥ, śuddhāśuddhatvenobhayathā dravyasya pratīyamānatvāt . kintvatra niścayanayaḥ sādhakatamatvādupāttaḥ, sādhyasya hi śuddhatven dravyasya kaṣāyitaḥ pariṇato rañjitaḥ . kaiḥ . moharāgadosehiṁ nirmohasvaśuddhātmatattvabhāvanāpratibandhibhirmoh- rāgadvaiṣaiḥ . punaśca kiṁrūpaḥ . kammarajehiṁ siliṭṭho karmarajobhiḥ śliṣṭaḥ karmavargaṇāyogyapudgalarajobhiḥ saṁśliṣṭo baddhaḥ . baṁdho tti parūvido abhedenātmaiv bandha iti prarūpitaḥ. kva . samaye paramāgame . atredaṁ bhaṇitaṁ bhavati – yathā vastraṁ lodhrādidravyaiḥ kaṣāyitaṁ rañjitaṁ sanmañjīṣṭhādiraṅgadravyeṇ rañjitaṁ sadabheden raktamityucyate tathā vastrasthānīy ātmā lodhrādidravyasthānīyamoharāgadveṣaiḥ kaṣāyito rañjitaḥ pariṇato mañjīṣṭhasthānīyakarmapudgalaiḥ saṁśliṣṭaḥ saṁbaddhaḥ san bhede‘pyabhedopacāralakṣaṇenāsadbhūtavyavahāreṇ bandha ityabhidhīyate . kasmāt . aśuddhadravyanirūpaṇārthaviṣayatvādasadbhūtavyavahāranayasyeti ..188.. ath niścayavyavahārayoravirodhaṁ darśayati — eso baṁdhasamāso eṣ bandhasamāsaḥ . eṣ bahudhā pūrvokta- prakāro rāgādipariṇatirūpo bandhasaṁkṣepaḥ . keṣāṁ saṁbandhī . jīvāṇaṁ jīvānām . ṇicchayeṇ ṇiddiṭṭho niścayanayen nirdiṣṭaḥ kathitaḥ . kaiḥ kartr̥bhūtaiḥ . arahaṁtehiṁ arhadbhiḥ nirdoṣiparamātmabhiḥ . keṣām .
anvayārtha : — [eṣaḥ ] yah (pūrvokta prakārase), [jīvānāṁ ] jīvoṁke [baṁdhasamāsaḥ ] baṁdhakā saṁkṣep [niścayen ] niścayase [arhadbhiḥ ] arhantabhagavānane [yatīnāṁ ] yatiyoṁse [nirdiṣṭaḥ ] kahā hai; [vyavahāraḥ ] vyavahār [anyathā ] anyaprakārase [bhaṇitaḥ ] kahā hai ..189..
ṭīkā : — rāgapariṇām hī ātmākā karma hai, vahī puṇya – pāparūp dvait hai, ātmā rāgapariṇāmakā hī kartā hai, usīkā grahaṇ karanevālā hai aur usīkā tyāg karanevālā hai; — yah, ✽śuddhadravyakā nirūpaṇasvarūp niścayanay hai . aur jo pudgalapariṇām ātmākā karma hai, vahī puṇya – pāparūp dvait hai, ātmā pudgalapariṇāmakā kartā hai, usakā grahaṇ karanevālā aur choṛanevālā hai; — aisā jo nay vah ✽aśuddhadravyake nirūpaṇasvarūp vyavahāranay hai . yah donoṁ
350pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
✽niścayanay mātra svadravyake pariṇāmako batalātā hai, isaliye use śuddhadravyakā kathan karanevālā kahā hai,
aur vyavahāranay paradravyake pariṇāmako ātmapariṇām batalātā hai isaliye use aśuddhadravyakā kathan
karanevālā kahā hai . yahān̐ śuddhadravyakā kathan ek dravyāśrit pariṇāmakī apekṣāse jānanā cāhiye, aur
aśuddhadravyakā kathan ek dravyake pariṇām anya dravyameṁ āropit karanekī apekṣāse jānanā cāhiye .