skandhamūlashākhābhirālambit ev pratibhāti, tathā samudāyi dravyan paryāyasamudāyātmakan paryāyairālambitamev pratibhāti . paryāyāstūtpādavyayadhrauvyairālambyante, utpādavyayadhrauvyāṇāmansh- dharmatvāt; bījāṅkurapādapatvavat . yathā kilānshinaḥ pādapasya bījāṅkurapādapatva- lakṣhaṇāstrayon‘shā bhaṅgotpādadhrauvyalakṣhaṇairātmadharmairālambitāḥ samamev pratibhānti, tathānshino dravyasyochchhidyamānotpadyamānāvatiṣhṭhamānabhāvalakṣhaṇāstrayon‘shā bhaṅgotpādadhrauvyalakṣhaṇairātmadharmairā- lambitāḥ samamev pratibhānti . yadi punabhaṅgotpādadhrauvyāṇi dravyasyaiveṣhyante tadā samagramev viplavate . tathā hi — bhaṅge tāvat kṣhaṇabhaṅgakaṭākṣhitānāmekakṣhaṇ ev sarvadravyāṇān sanharaṇād dravyashūnyatāvatāraḥ saduchchhedo vā . utpāde tu pratisamayotpādamudritānān pratyekan dravyāṇā- samyaktvapūrvakanirvikārasvasamvedanagnānaparyāye tāvadutpādastiṣhṭhati svasamvedanagnānavilakṣhaṇāgnānaparyāyarūpeṇ bhaṅgastadubhayādhārātmadravyatvāvasthārūpaparyāyeṇ dhrauvyan chetyuktalakṣhaṇasvakīyasvakīyaparyāyeṣhu . pajjāyā davvamhi santi te choktalakṣhaṇagnānāgnānatadubhayādhārātmadravyatvāvasthārūpaparyāyā hi sphu ṭan dravyan santi . ṇiyadan shākhāoṅkā samudāyasvarūp honese skandh, mūl aur shākhāonse ālambit hī (bhāsit) dikhāī detā hai, isīprakār samudāyī dravya paryāyoṅkā samudāyasvarūp honese paryāyoṅke dvārā ālambit hī bhāsit hotā hai . (arthāt jaise skandh, mūl shākhāyen vr̥ukṣhāshrit hī hain — vr̥ukṣhase bhinna padārtharūp nahīn hain, usīprakār paryāyen dravyāshrit hī hain, — dravyase bhinna padārtharūp nahīn hain .)
aur paryāyen utpād -vyay -dhrauvyake dvārā ālambit hain (arthāt utpād -vyay -dhrauvya paryāyāshrit hain ) kyoṅki utpād -vyay -dhrauvya anshoṅke dharma hain (-1anshīke nahīn); bīj, aṅkur aur vr̥ukṣhatvakī bhān̐ti . jaise anshī -vr̥ukṣhake bīj aṅkur -vr̥ukṣhatvasvarūp tīn ansh, vyay -utpād- dhrauvyasvarūp nij dharmonse ālambit ek sāth hī bhāsit hote hain, usīprakār anshī -dravyake, naṣhṭa hotā huā bhāv, utpanna hotā huā bhāv, aur avasthit rahanevālā bhāv; — yah tīnon ansh vyay -utpād -dhrauvyasvarūp nijadharmoṅke dvārā ālambit ek sāth hī bhāsit hote hain . kintu yadi (1) bhaṅg, (2) utpād aur (3) dhrauvyako (anshīkā na mānakar) dravyakā hī mānā jāy to sārā 2viplav ko prāpta hogā . yathā – (1) pahale, yadi dravyakā hī bhaṅg mānā jāy to 3kṣhaṇabhaṅgase lakṣhit samasta dravyoṅkā ek kṣhaṇamen hī sanhār ho jānese dravyashūnyatā ā jāyagī, athavā satkā uchchhed ho jāyagā . (2) yadi dravyakā utpād mānā jāy to samay -samay par honevāle utpādake dvārā chihnit aise dravyoṅko pratyekako anantatā ā jāyagī . (arthāt samay-
194pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. anshī = anshomvālā; anshonṅkā banā huā . (dravya anshī hai .)
2. viplav = andhādhundhī = uthalaputhal; ghoṭālā; virodh .
3. kṣhaṇ = vināsh jinakā lakṣhaṇ ho aise .