samavetan khalu dravyan sambhavasthitināshasañgnitārthaiḥ .
ekasmin chaiv samaye tasmāddravyan khalu tattritayam ..102..
ih hi yo nām vastuno janmakṣhaṇaḥ sa janmanaiv vyāptatvāt sthitikṣhaṇo nāshakṣhaṇashcha
na bhavati; yashcha sthitikṣhaṇaḥ sa khalūbhayorantarāladurlalitatvājjanmakṣhaṇo nāshakṣhaṇashcha na bhavati;
yashcha nāshakṣhaṇaḥ sa tūtpadyāvasthāy cha nashyato janmakṣhaṇaḥ sthitikṣhaṇashcha na bhavati;
— ityutpādādīnān vitarkyamāṇaḥ kṣhaṇabhedo hr̥udayabhūmimavatarati . avataratyevan yadi dravyamātma-
naivotpadyate ātmanaivāvatiṣhṭhate ātmanaiv nashyatītyabhyupagamyate . tattu nābhyupagatam . paryāyāṇā-
dravyārthikanayen sarvan dravyan bhavati . pūrvoktotpādāditrayasya tathaiv svasamvedanagnānādiparyāyatrayasya
chānugatākāreṇānvayarūpeṇ yadādhārabhūtan tadanvayadravyan bhaṇyate, tadviṣhayo yasya sa bhavatyanvayadravyārthikanayaḥ .
yathedan gnānāgnānaparyāyadvaye bhaṅgatrayan vyākhyātan tathāpi sarvadravyaparyāyeṣhu yathāsambhavan gnātavyamitya-
bhiprāyaḥ ..101.. athotpādādīnān punarapi prakārāntareṇ dravyeṇ sahābhedan samarthayati samayabhedan cha
nirākaroti — samavedan khalu davvan samavetamekībhūtamabhinnan bhavati khalu sphu ṭam . kim . ātmadravyam . kaiḥ
sah . sambhavaṭhidiṇāsasaṇṇidaṭṭhehin samyaktvagnānapūrvakanishchalanirvikāranijātmānubhūtilakṣhaṇavītarāgachāritra-
paryāyeṇotpādaḥ tathaiv rāgādiparadravyaikatvapariṇatirūpachāritraparyāyeṇ nāshastadubhayādhārātmadravyatvāvasthā-
196pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
anvayārtha : — [dravyan ] dravya [ekasmin cha ev samaye ] ek hī samayamen
[sambhavasthitināshasañgnitārthaiḥ ] utpād, sthiti aur nāsh nāmak 1arthoṅke sāth [khalu ] vāstavamen
[samavetan ] 2samavet (ekamek) hai; [tasmāt ] isaliye [tat tritayan ] yah 3tritay [khalu ]
vāstavamen [dravyan ] dravya hai ..102..
ṭīkā : — (pratham shaṅkā upasthit kī jātī hai : — ) yahān̐, (vishvamen) vastukā
jo janmakṣhaṇ hai vah janmase hī vyāpta honese sthitikṣhaṇ aur nāshakṣhaṇ nahīn hai, (-vah
pr̥uthak hī hotā hai); jo sthitikṣhaṇ ho vah donoṅke antarālamen (utpādakṣhaṇ aur
nāshakṣhaṇake bīch) dr̥urḥatayā rahatā hai, isaliye (vah) janmakṣhaṇ aur nāshakṣhaṇ nahīn hai; aur
jo nāshakṣhaṇ hai vah, – vastu utpanna hokar aur sthir rahakar phi ra nāshako prāpta hotī hai
isaliye, – janmakṣhaṇ aur sthitikṣhaṇ nahīn hai; — isaprakār tarka pūrvak vichār karane par
utpādādikā kṣhaṇabhed hr̥udayabhūmimen utaratā hai (arthāt utpād, vyay aur dhrauvyakā samay
1. artha = padārtha (87 vīn gāthāmen samajhāyā gayā hai, tadnusār paryāy bhī artha hai .)
2. samavet = samavāyavālā, tādātmyasahit juṛā huvā, ekamek .
3. tritay = tīnakā samudāy . (utpād, vyay aur dhrauvya, in tīnoṅkā samudāy vāstavamen dravya hī hai .)