mevotpādādayaḥ, kutaḥ kṣhaṇabhedaḥ . tathā hi — yathā kulāladaṇḍachakrachīvarāropyamāṇasanskār-
sannidhau ya ev vardhamānasya janmakṣhaṇaḥ, sa ev mr̥utpiṇḍasya nāshakṣhaṇaḥ, sa ev cha koṭidvayādhi-
rūḍhasya mr̥uttikātvasya sthitikṣhaṇaḥ, tathā antaraṅgabahiraṅgasādhanāropyamāṇasanskārasannidhau ya
evottaraparyāyasya janmakṣhaṇaḥ, sa ev prāktanaparyāyasya nāshakṣhaṇaḥ, sa ev cha koṭidvayādhirūḍhasya
dravyatvasya sthitikṣhaṇaḥ . yathā cha vardhamānamr̥utpiṇḍamr̥uttikātveṣhu pratyekavartīnyutpādavyayadhrauvyāṇi
trisvabhāvasparshinyān mr̥uttikāyān sāmastyenaikasamay evāvalokyante, tathā uttaraprāktan-
kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
197
rūpaparyāyeṇ sthitirityuktalakṣhaṇasañgnitvotpādavyayadhrauvyaiḥ sah . tarhi kin bauddhamatavadbhinnabhinnasamaye trayan
bhaviṣhyati . naivam . ekkammi chev samaye aṅgulidravyasya vakraparyāyavatsansārijīvasya maraṇakāle r̥ujugativat
kṣhīṇakaṣhāyacharamasamaye kevalagnānotpattivadayogicharamasamaye mokṣhavachchetyekasminsamay ev . tamhā davvan khu
tattidayan yasmātpūrvoktaprakāreṇaikasamaye bhaṅgatrayeṇ pariṇamati tasmātsañgnālakṣhaṇaprayojanādibhede‘pi pradeshā-
nāmabhedāttrayamapi khu sphu ṭan dravyan bhavati . yathedan chāritrāchāritraparyāyadvaye bhaṅgatrayamabheden darshitan tathā
1. koṭi = prakār (miṭṭīpan to piṇḍarūp tathā rāmapātrarūp – donon prakārommen vidyamān hai .)
bhinna -bhinna hotā hai, ek nahīn hotā, — aisī bāt hr̥udayamen jamatī hai .)
(yahān̐ uparokta shaṅkākā samādhān kiyā jātā hai : — isaprakār utpādādikā
kṣhaṇabhed hr̥udayabhūmimen tabhī utar sakatā hai jab yah mānā jāy ki ‘dravya svayam hī utpanna
hotā hai, svayam hī dhruv rahatā hai aur svayam hī nāshako prāpta hotā hai !’ kintu aisā to
mānā nahīn gayā hai; (kyoṅki yah svīkār aur siddha kiyā gayā hai ki) paryāyoṅke hī
utpādādi hain; (tab phi ra) vahān̐ kṣhaṇabhed -kahān̐se ho sakatā hai ? yah samajhate hain : —
jaise kumhār, daṇḍa, chakra aur ḍorī dvārā āropit kiye jānevāle sanskārakī
upasthitimen jo rāmapātrakā janmakṣhaṇ hotā hai vahī mr̥uttikāpiṇḍakā nāshakṣhaṇ hotā hai, aur
vahī donon 1koṭiyommen rahanevālā miṭṭīpanakā sthitikṣhaṇ hotā hai; isīprakār antaraṅg aur
bahiraṅg sādhanon dvārā kiye jānevāle sanskāroṅkī upasthitimen, jo uttar paryāyakā janmakṣhaṇ
hotā hai vahī pūrva paryāyakā nāsh kṣhaṇ hotā hai, aur vahī donon koṭiyommen rahanevāle
dravyatvakā sthitikṣhaṇ hotā hai .
aur jaise rāmapātramen, mr̥uttikāpiṇḍamen aur miṭṭīpanamen utpād, vyay aur dhrauvya pratyek
rūpamen (pratyek pr̥uthak pr̥uthak) vartate hone par bhī trisvabhāvasparshī mr̥uttikāmen ve sampūrṇatayā
(sabhī ek sāth) ek samayamen hī dekhe jāte hain; isīprakār uttar paryāyamen, pūrva paryāyamen
aur dravyatvamen utpād, vyay aur dhrauvya pratyekatayā (ek -ek) pravartamān hone par bhī