ih hi dravyamekatvanibandhanabhūtan dravyatvasāmānyamanujjhadev tadadhirūḍhavisheṣhalakṣhaṇ- sadbhāvādanyonyavyavachchheden jīvājīvatvavisheṣhamupaḍhaukate . tatra jīvasyātmadravyamevaikā vyaktiḥ . ajīvasya punaḥ pudgaladravyan dharmadravyamadharmadravyan kāladravyamākāshadravyan cheti pañch vyaktayaḥ . kathanen dvitīyā cheti ‘āgāsamaṇuṇiviṭṭhan’ ityādisūtradvayen saptamasthalam . tadanantaran kālāṇurūpadravyakāl- sthāpanarūpeṇ ‘uppādo paddhanso’ ityādigāthātrayeṇāṣhṭamasthalamiti visheṣhagneyādhikāre samudāyapātanikā . tadyathā — ath jīvājīvalakṣhaṇamāvedayati — davvan jīvamajīvan dravyan jīvājīvalakṣhaṇan bhavati . jīvo puṇ chedaṇo jīvaḥ punashchetanaḥ svataḥsiddhayā bahiraṅgakāraṇanirapekṣhayā bahirantashcha prakāshamānayā nityarūpayā nishchayen paramashuddhachetanayā, vyavahāreṇ punarashuddhachetanayā cha yuktatvāchchetano bhavati . punarapi kimvishiṣhṭaḥ .
ab, dravyavisheṣhakā pragnāpan karate hain (arthāt dravyavisheṣhoṅko – dravyako bhedoṅko – batalāte hain ) . usamen (pratham), dravyake jīv -ajīvapanerūp visheṣhako nishchit karate hain, (arthāt dravyake jīv aur ajīv – aise do bhed batalāte hain ) : —
anvayārtha : — [dravyan ] dravya [jīvaḥ ajīvaḥ ] jīv aur ajīv hai . [punaḥ ] usamen [chetanopayogamayaḥ ] chetanāmay tathā upayogamay so [jīvaḥ ] jīv hai, [cha ] aur [pudgaladravyapramukhaḥ achetanaḥ ] pudgaladravyādik achetan dravya ve [ajīvaḥ bhavati ] ajīv hain ..127..
ṭīkā : — yahān̐ (is vishvamen) dravya, ekatvake kāraṇabhūt dravyatvasāmānyako chhoṛe binā hī, usamen rahe hue visheṣhalakṣhaṇoṅke sadbhāvake kāraṇ ek -dūsarese pr̥uthak kiye jānepar jīvatvarūp aur ajīvatvarūp visheṣhako prāpta hotā hai . usamen, jīvakā ātmadravya hī ek bhed hai; aur ajīvake pudgal dravya, dharmadravya, adharmadravya, kāladravya tathā ākāshadravya — yah pān̐ch bhed hain . jīvakā visheṣhalakṣhaṇ chetanā -upayogamayatva (chetanāmayapanā aur upayogamayapanā) hai;
chhe dravya jīv, ajīv; chit -upayogamay te jīv chhe; pudgalapramukh je chhe achetan dravya, teh ajīv chhe. 127.
252pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-