gamayati . tathā asheṣhasheṣhadravyāṇān pratiparyāyan samayavr̥uttihetutvan kāraṇāntarasādhyatvātsamay- vishiṣhṭāyā vr̥utteḥ svatasteṣhāmasambhavatkālamadhigamayati . tathā chaitanyapariṇāmo‘chetanatvādev sheṣh- dravyāṇāmasambhavan jīvamadhigamayati . evan guṇavisheṣhād dravyavisheṣho‘dhigantavyaḥ ..133 . 134..
ath dravyāṇān pradeshavattvāpradeshavattvavisheṣhan pragnāpayati — tr̥utīyasthale gāthātrayan gatam . ath kāladravyan vihāy jīvādipañchadravyāṇāmastikāyatvan vyākhyāti — viruddha kāryakā hetu honese dharmako vah sambhav nahīn hai .
isīprakār (kālake atirikta) sheṣh samasta dravyoṅke pratyek paryāyamen samayavr̥uttikā hetupanā kālako batalātā hai, kyoṅki unake 1samayavishiṣhṭa vr̥utti kāraṇāntarase sadhatī honese (arthāt unake samayase vishiṣhṭa aisī pariṇati anya kāraṇase hotī hai,) isaliye svataḥ unake vah (samayavr̥uttihetupanā) sambhavit nahīn hai .
isīprakār chaitanyapariṇām jīvako batalātā hai, kyoṅki vah chetan honese sheṣh dravyoṅke sambhav nahīn hai .
isaprakār guṇavisheṣhase dravyavisheṣh jānanā chāhiye .
bhāvārtha : — jaisā ki pahale batāyā gayā hai, – sparsha, ras, gandh, varṇase pudgal dravyoṅkā astitva gnāt hotā hai . yahān̐ amūrta dravyoṅkā astitva unake visheṣh lakṣhaṇonse pragaṭ kiyā gayā hai .
chaitanyapariṇāmarūp lakṣhaṇ anubhavamen ātā hai isaliye ananta jīvadravyoṅkā astitva gnāt hotā hai . jīvādi samasta dravya jisake nimittase avagāh (avakāsh) ko prāpta karate hain aisā koī dravya honā chāhiye; vah dravya lokālokavyāpī ākāsh hai . jīv aur pudgal gati karate hue mālūm hote hain, isaliye jaise machhalīko gati karanemen nimittabhūt jal hai usī prakār jīv aur pudgaloṅko gati karanemen nimittabhūt koī dravya honā chāhiye; vah dravya lokavyāpī dharmadravya hai . jaise manuṣhyako sthitimen nimittabhūt pr̥ithvī hai usīprakār jīv aur pudgaloṅkī sthitimen nimittabhūt koī dravya honā chāhiye . vah dravya lokavyāpī adharmadravya hai . jaise kumhārake chakrake chalanemen kīl nimittabhūt hai usīprakār (kālake atirikta) sarva dravyoṅke pariṇamanamen nimittabhūt koī dravya honā chāhiye; vah dravya asaṅkhyāt kālāṇu hain, jinakī paryāyen samay, ghaṛī, din, varṣha ityādirūpase vyakta hotī hain .
isaprakār guṇabhedase dravyabhed nishchit huā ..133 -134..
ab, dravyakā 2pradeshavatva aur apradeshavatvarūp visheṣh (-bhed) batalāte hain : —
266pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. kālake atirikta dravyoṅkī pariṇati ‘ek samayamen yah pariṇati huī hai’ isaprakār samayase vishiṣhṭa hai arthāt vyavahārase usamen samayakī apekṣhā ātī hai, isaliye usamen koī dravya — kāladravya — nimitta honā chāhiye .
2. pradeshavatva = pradeshavānapanā .