upayogo hi jīvasya paradravyasanyogakāraṇamashuddhaḥ . sa tu vishuddhisaṅklesharūpoparāgavashāt shubhāshubhatvenopāttadvaividhyaḥ, puṇyapāpatvenopāttadvaividhyasya paradravyasya sanyogakāraṇatven nirvarta- yati . yadā tu dvividhasyāpyasyāshuddhasyābhāvaḥ kriyate tadā khalūpayogaḥ shuddha evāvatiṣhṭhate . sa punarakāraṇamev paradravyasanyogasya ..156..
ath shubhopayogasvarūpan prarūpayati — bhavatīti vichārayati — uvaogo jadi hi suho upayogo yadi chet hi sphu ṭan shubho bhavati . puṇṇan jīvassa sañchayan jādi tadā kāle dravyapuṇyan kartr̥u jīvasya sañchayamupachayan vr̥uddhin yāti badhyat ityarthaḥ . asuho vā tah pāvan ashubhopayogo vā tathā tenaiv prakāreṇ puṇyavaddravyapāpan sañchayan yāti . tesimabhāve ṇa chayamatthi tayorabhāve na chayo‘sti . nirdoṣhinijaparamātmabhāvanārūpeṇ shuddhopayogabalen yadā tayordvayoḥ shubhāshubho- payogayorabhāvaḥ kriyate tadobhayaḥ sañchayaḥ karmabandho nāstītyarthaḥ ..156.. evan shubhāshubhashuddhopayog- trayasya sāmānyakathanarūpeṇ dvitīyasthale gāthādvayan gatam . ath visheṣheṇ shubhopayogasvarūpan
anvayārtha : — [upayogaḥ ] upayog [yadi hi ] yadi [shubhaḥ ] shubh ho [jīvasya ] to jīvake [puṇyan ] puṇya [sañchayan yāti ] sañchayako prāpta hotā hai [tathā vā ashubhaḥ ] aur yadi ashubh ho [pāpan ] to pāp sañchay hotā hai . [tayoḥ abhāve ] unake (donoṅke) abhāvamen [chayaḥ nāsti ] sañchay nahīn hotā ..156..
ṭīkā : — jīvako paradravyake sanyogakā kāraṇ ashuddha upayog hai . aur vah vishuddhi tathā saṅklesharūp uparāgake kāraṇ shubh aur ashubharūpase dvividhatāko prāpta hotā huā, jo puṇya aur pāparūpase dvividhatāko prāpta hotā hai aisā jo paradravya usake sanyogake kāraṇarūpase kām karatā hai . (uparāg mandakaṣhāyarūp aur tīvrakaṣhāyarūpase do prakārakā hai, isaliye ashuddha upayog bhī shubh – ashubhake bhedase do prakārakā hai; usamense shubhopayog puṇyarūp paradravyake sanyogakā kāraṇ hotā hai aur ashubhopayog pāparūp paradravyake sanyogakā kāraṇ hotā hai .) kintu jab donon prakārake ashuddhopayogakā abhāv kiyā jātā hai tab vāstavamen upayog shuddha hī rahatā hai; aur vah to paradravyake sanyogakā akāraṇ hī hai . (arthāt shuddhopayog paradravyake sanyogakā kāraṇ nahīn hai ) ..156..
ab shubhopayogakā svarūp kahate hain : —
304pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-