navachchhinnaviṣhayatvābhyān chābhilaṣhitan jignāsitan sandigdhan chārthan dhyāyan dr̥uṣhṭaḥ, bhagavān sarvagnastu nihataghanaghātikarmatayā mohābhāve gnānashaktipratibandhakābhāve cha nirastatr̥uṣhṇatvātpratyakṣhasarvabhāv- tattvagneyāntagatatvābhyān cha nābhilaṣhati, na jignāsati, na sandihyati cha; kuto‘bhilaṣhito jignāsitaḥ sandigdhashchārthaḥ . evan sati kin dhyāyati ..197.. tadanyatra kathitamāste ..196.. evamātmaparignānāddarshanamohakṣhapaṇan bhavatīti kathanarūpeṇ prathamagāthā, darshanamohakṣhayāchchāritramohakṣhapaṇan bhavatīti kathanen dvitīyā, tadubhayakṣhayeṇ mokṣho bhavatīti pratipādanen tr̥utīyā chetyātmopalambhaphalakathanarūpeṇ dvitīyasthale gāthātrayan gatam . athopalabdhashuddhātmatattvasakalagnānī kin dhyāyatīti prashnamākṣhepadvāreṇ pūrvapakṣhan vā karoti — ṇihadaghaṇaghādikammo pūrvasūtroditanishchalanij- paramātmatattvapariṇatirūpashuddhadhyānen nihataghanaghātikarmā . pachchakkhan savvabhāvatachchaṇhū pratyakṣhan yathā bhavati tathā sarvabhāvatattvagnaḥ sarvapadārthaparignātasvarūpaḥ . ṇeyantagado gneyāntagataḥ gneyabhūtapadārthānān parichchhittirūpeṇ pāraṅgataḥ. evamvisheṣhaṇatrayavishiṣhṭaḥ samaṇo jīvitamaraṇādisamabhāvapariṇatātmasvarūpaḥ shramaṇo mahāshramaṇaḥ hai aur vah viṣhayako 1avachchhedapūrvak nahīn jānatā, isaliye vah (lok) 2abhilaṣhit, nāsh kiyā jānese (1) mohakā abhāv honeke kāraṇ tathā (2) gnānashaktike pratibandhak kā abhāv honese, (1) tr̥uṣhṇā naṣhṭa kī gaī hai tathā (2) samasta padārthoṅkā svarūp pratyakṣha hai tathā gneyoṅkā pār pā liyā hai, isaliye bhagavān sarvagnadev abhilāṣhā nahīn karate, jignāsā nahīn karate aur sandeh nahīn karate; tab phi ra (unake) abhilaṣhit, jignāsit aur sandigdha padārtha kahān̐se ho sakatā hai ? aisā hai tab phi ra ve kyā dhyāte hain ?
bhāvārtha : — lokake (jagatke sāmānya jīv samudāyake) mohakarmakā sadbhāv honese vah tr̥uṣhṇā sahit hai, isaliye use iṣhṭa padārthakī abhilāṣhā hotī hai; aur usake gnānāvaraṇīy karmakā sadbhāv honese vah bahutase padārthoṅko to jānatā hī nahīn hai tathā jis padārthako jānatā hai use bhī pr̥uthakkaraṇ pūrvak — sūkṣhmatāse — spaṣhṭatāse nahīn jānatā isaliye use agnāt padārthako jānanekī ichchhā (jignāsā) hotī hai, aur aspaṣhṭatayā jāne hue padārthake sambandhamen sandeh hotā hai . aisā honese usake abhilaṣhit, jignāsit aur sandigdha padārthakā dhyān sambhavit hotā hai . parantu sarvagna bhagavānake to mohakarmakā abhāv honese ve tr̥uṣhṇārahit hain, isaliye unake abhilāṣhā nahīn hai; aur unake gnānāvaraṇīy karmakā abhāv honese ve samasta padārthoṅko jānate hain tathā pratyek padārthako atyanta spaṣhṭatāpūrvak — paripūrṇatayā jānate hain isaliye unhen jignāsā yā sandeh nahīn hai . isaprakār unhen kisī padārthake prati abhilāṣhā, jignāsā yā sandeh nahīn hotā; tab phi ra unhen kis padārthakā dhyān hotā hai ? ..197..
3jignāsit aur 4sandigdha padārthakā dhyān karatā huā dikhāī detā hai; parantu ghanaghātikarmakā
1. avachchhedapūrvak = pr̥uthakkaraṇ karake; sūkṣhmatāse; visheṣhatāse; spaṣhṭatāse . 2. abhilaṣhit = jisakī ichchhā – chāh ho vah . 3. jignāsit = jisakī jignāsā jānanekī ichchhā ho vah . 4. sandigdha = jinamen sandeh ho – sanshay ho .