antareṇ vastu pariṇāmo‘pi na sattāmālambate . svāshrayabhūtasya vastuno‘bhāve nirāshrayasya pariṇāmasya shūnyatvaprasaṅgāt . vastu punarūrdhvatāsāmānyalakṣhaṇe dravye sahabhāvivisheṣhalakṣhaṇeṣhu guṇeṣhu kramabhāvivisheṣhalakṣhaṇeṣhu paryāyeṣhu vyavasthitamutpādavyayadhrauvyamayāstitven nirvartit- nirvr̥uttimachcha . ataḥ pariṇāmasvabhāvamev ..10.. kaḥ kartā . attho paramātmapadārthaḥ, suvarṇadravyapītatvādiguṇakuṇḍalādiparyāyasthasuvarṇapadārthavat . punashcha kinrūpaḥ . atthittaṇivvatto shuddhadravyaguṇaparyāyādhārabhūtan yachchhuddhāstitvan ten nirvr̥utto‘stitvanirvr̥uttaḥ, suvarṇadravyaguṇaparyāyāstitvanirvr̥uttasuvarṇapadārthavaditi . ayamatra tātparyārthaḥ . yathā ---muktajīve dravyaguṇ- paryāyatrayan parasparāvinābhūtan darshitan tathā sansārijīve‘pi matignānādivibhāvaguṇeṣhu naranārakādi- vibhāvaparyāyeṣhu nayavibhāgen yathāsambhavan vigneyam, tathaiv pudgalādiṣhvapi . evan shubhāshubh- shuddhapariṇāmavyākhyānamukhyatven tr̥utīyasthale gāthādvayan gatam ..10.. ath vītarāgasarāgachāritrasañgnayoḥ (1) pariṇām rahit vastu gadheke sīṅgake samān hai, (2) tathā usakā, dikhāī denevāle goras ityādi (dūdh, dahī vagairah) ke pariṇāmoṅke sāth 1virodh ātā hai . (jaise – pariṇāmake binā vastu astitva dhāraṇ nahīn karatī usī prakār) vastuke binā pariṇām bhī astitvako dhāraṇ nahīn karatā, kyoṅki svāshrayabhūt vastuke abhāvamen (apane āshrayarūp jo vastu hai vah na ho to ) nirāshray pariṇāmako shūnyatākā prasaṅg ātā hai .
aur vastu to 2ū rdhvatāsāmānyasvarūp dravyamen, sahabhāvī visheṣhasvarūp (sāth hī sāth rahanevāle visheṣh -bhed jinakā svarūp hai aise) guṇommen tathā kramabhāvī visheṣhasvarūp paryāyommen rahī huī aur utpād -vyay -dhrauvyamay astitvase banī huī hai; isaliye vastu pariṇām- svabhāvavālī hī hai .
bhāvārtha : — jahān̐ jahān̐ vastu dikhāī detī hai vahān̐ vahān̐ pariṇām dikhāī detā hai . jaise — goras apane dūdh, dahī ghī, chhāchh ityādi pariṇāmonse yukta hī dikhāī detā hai . jahān̐ pariṇām nahīn hotā vahān̐ vastu bhī nahīn hotī . jaise kālāpan, snigdhatā ityādi pariṇām nahīn hai to gadheke sīṅgarūp vastu bhī nahīn hai . isase siddha huā ki vastu pariṇām rahit kadāpi nahīn hotī . jaise vastu pariṇāmake binā nahīn hotī usīprakār pariṇām bhī vastuke binā nahīn hote, kyoṅki vasturūp āshrayake binā pariṇām kisake āshrayase raheṅge ? gorasarūp āshrayake binā dūdh, dahī ityādi pariṇām kisake ādhārase hoṅge ?
16pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. yadi vastuko pariṇām rahit mānā jāve to goras ityādi vastuoṅke dūdh, dahī ādi jo pariṇām pratyakṣha dikhāī dete hain unake sāth virodh āyegā .
2. kālakī apekṣhāse sthir honeko arthāt kālāpekṣhit pravāhako ū rdhvatā athavā ūn̐ chāī kahā jātā hai . ū rdhvatāsāmānya arthāt anādi -ananta uchcha (kālāpekṣhit) pravāhasāmānya dravya hai .