yadāyamātmā dharmapariṇatasvabhāvaḥ shuddhopayogapariṇatimudvahati tadā niḥpratyanīkashaktitayā svakāryakaraṇasamarthachāritraḥ sākṣhānmokṣhamavāpnoti . yadā tu dharmapariṇatasvabhāvo‘pi shubhop- yogapariṇatyā saṅgachchhate tadā sapratyanīkashaktitayā svakāryakaraṇāsamarthaḥ kathañchidviruddha- kāryakārichāritraḥ shikhitaptaghr̥utopasiktapuruṣho dāhaduḥkhamiv svargasukhabandhamavāpnoti . ataḥ shuddhopayog upādeyaḥ shubhopayogo heyaḥ ..11.. ath chāritrapariṇāmasamparkāsambhavādatyantaheyasyāshubhapariṇāmasya phalamālochayati — asuhodaeṇ ādā kuṇaro tiriyo bhavīy ṇeraiyo .
dukkhasahassehin sadā abhiddudo bhamadi achchantan ..12.. cha dvidhā bhavati . tatra yachchhuddhasamprayogashabdavāchyan shuddhopayogasvarūpan vītarāgachāritran ten nirvāṇan labhate . nirvikalpasamādhirūpashuddhopayogashaktyabhāve sati yadā shubhopayogarūpasarāgachāritreṇ pariṇamati tadā
ṭīkā : — jab yah ātmā dharmapariṇat svabhāvavālā hotā huā shuddhopayog pariṇatiko dhāraṇ karatā hai — banāye rakhatā hai tab, jo virodhī shaktise rahit honeke kāraṇ apanā kārya karaneke liye samartha hai aisā chāritravān honese, (vah) sākṣhāt mokṣhako prāpta karatā hai; aur jab vah dharmapariṇat svabhāvavālā hone par bhī shubhopayog pariṇatike sāth yukta hotā hai tab jo 1virodhī shakti sahit honese svakārya karanemen asamartha hai aur kathañchit viruddha kārya karanevālā hai aise chāritrase yukta honese, jaise agnise garma kiyā huā ghī kisī manuṣhya par ḍāl diyā jāve to vah usakī jalanase duḥkhī hotā hai, usīprakār vah svarga sukhake bandhako prāpta hotā hai, isaliye shuddhopayog upādey hai aur shubhopayog hey hai .
bhāvārtha : — jaise ghī svabhāvataḥ shītalatā utpanna karanevālā hai tathāpi garma ghī se jal jāte hain, isīprakār chāritra svabhāvase mokṣha dātā hai, tathāpi sarāg chāritrase bandha hotā hai . jaise ṭhaṇḍā ghī shītalatā utpanna karatā hai isīprakār vītarāg chāritra sākṣhāt mokṣhakā kāraṇ hai ..11..
ab chāritra pariṇāmake sāth samparka rahit honese jo atyanta hey hai aise ashubh pariṇāmakā phal vichārate hain : —
ashubhodaye ātmā kunar, tiryañch ne nārakapaṇe nitye sahasra duḥkhe pīṛit, sansāramān ati ati bhame.12.
18pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. dān, pūjā, pañch -mahāvrat, devagurudharma prati rāg ityādirūp jo shubhopayog hai vah chāritrakā virodhī hai isaliye sarāg (shubhopayogavālā) chāritra virodhī shakti sahit hai aur vītarāg chāritra virodhī shakti rahit hai .