dAhyamadahan samastadAhyahetukasamastadAhyAkAraparyAyapariNatasakalaikadahanAkAramAtmAna.n dahan iv samastaj~neyahetukasamastaj~neyAkAraparyAyapariNatasakalaikaj~nAnAkAramAtmAna.n chetanatvAt svAnubhav- pratyakShatve.api na pariNamati . evametadAyAti yaH sarva.n na jAnAti sa AtmAna.n na jAnAti ..48.. j~neyadravyam . ki.nvishiShTam . sapajjaya.n anantaparyAyasahitam . katisa.nkhyopetam . ega.n vA ekamapIti . tathA hi ---AkAshadravya.n tAvadeka.n, dharmadravyameka.n, tathaivAdharmadravya.n cha, lokAkAshapramitAsa.nkhyeyakAladravyANi, tato.anantaguNAni jIvadravyANi, tebhyo.apyanantaguNAni pudgaladravyANi . tathaiv sarveShA.n pratyekamananta- paryAyAH, etatsarva.n j~neya.n tAvattatraika.n vivakShita.n jIvadravya.n j~nAtR^i bhavati . eva.n tAvadvastusvabhAvaH . tatra yathA dahanaH samasta.n dAhya.n dahan san samastadAhyahetukasamastadAhyAkAraparyAyapariNatasakalaikadahanasvarUpamuShNa- pariNatatR^iNaparNAdyAkAramAtmAna.n (svakIyasvabhAva.n) pariNamati, tathAyamAtmA samasta.n j~neya.n jAnan san samastaj~neyahetukasamastaj~neyAkAraparyAyapariNatasakalaikAkhaNDaj~nAnarUpa.n svakIyamAtmAna.n pariNamati jAnAti parichChinatti . yathaiv cha sa ev dahanaH pUrvokta lakShaNa.n dAhyamadahan san tadAkAreN na pariNamati, tathA.a.atmApi pUrvoktalakShaNa.n samasta.n j~neyamajAnan pUrvoktalakShaNamev sakalaikAkhaNDaj~nAnAkAra.n svakIyamAtmAna.n na pariNamati na jAnAti na parichChinatti . aparamapyudAharaNa.n dIyate ---yathA ko.apyandhak AdityaprakAshyAn padArthAnapashyannAdityamiv, pradIpaprakAshyAn padArthAnapashyan pradIpamiv, darpaNastha- bimbAnyapashyan darpaNamiv, svakIyadR^iShTiprakAshyAn padArthAnapashyan hastapAdAdyavayavapariNata.n svakIy- dehAkAramAtmAna.n svakIyadR^iShTayA na pashyati, tathAya.n vivakShitAtmApi kevalaj~nAnaprakAshyAn padArthAnajAnan samastadAhyAkAraparyAyarUp pariNamit sakal ek dahan jisakA AkAr hai aise apane rUpame.n pariNamit nahI.n hotA usIprakAr samastaj~neyahetuk samastaj~neyAkAraparyAyarUp pariNamit sakal ek j~nAn jisakA AkAr hai aise apane rUpame.n — svaya.n chetanAke kAraN svAnubhavapratyakSha hone par bhI pariNamit nahI.n hotA, (apaneko paripUrNa tayA anubhav nahI.n karatA — nahI.n jAnatA) is prakAr yah phalit hotA hai ki jo sabako nahI.n jAnatA vah apaneko (-AtmAko) nahI.n jAnatA .
bhAvArtha : — jo agni kAShTha, tR^iN, patte ityAdi samasta dAhyapadArtho.nko nahI.n jalAtA, usakA dahanasvabhAv (kAShThAdik samasta dAhya jisakA nimitta hai aisA) samasta dAhyAkAraparyAyarUp pariNamit na honese apUrNarUpase pariNamit hotA hai — paripUrNarUpase pariNamit nahI.n hotA, isaliye paripUrNa ek dahan jisakA svarUp hai aisI vah agni apane rUp hI pUrNa rItise pariNamit nahI.n hotI; usI prakAr yah AtmA samasta dravya -paryAyarUp samasta j~neyako nahI.n jAnatA, usakA j~nAn (samasta j~ney jisakA nimitta hai aise) samastaj~neyAkAraparyAyarUp pariNamit na honese apUrNarUpase pariNamit hotA hai – paripUrNa rUpase pariNamit nahI.n hotA, isaliye paripUrNa ek j~nAn jisakA svarUp hai aisA vah AtmA apane rUpase hI pUrNa rItise pariNamit nahI.n hotA arthAt nijako hI pUrNa rItise anubhav nahI.n karatA — nahI.n jAnatA . isaprakAr siddha huA ki jo sabako nahI.n jAnatA vah ekako — apaneko (pUrNa rItise) nahI.n jAnatA ..48..
82pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-