moharAgadveShapariNatatvAt j~neyArthapariNamanalakShaNayA kriyayA yujyamAnaH kriyAphalabhUta.n bandham- nubhavati, na tu j~nAnAditi prathamamevArthapariNamanakriyAphalatven bandhasya samarthitatvAt, tathA ‘geNhadi Nev Na mu.nchadi Na para.n pariNamadi kevalI bhagava.n . pechChadi sama.ntado so jANadi savva.n Niravasesa.n ..’ ityarthapariNamanAdikriyANAmabhAvasya shuddhAtmano nirUpitatvAchchArthAnapariNamato.a- gR^ihNatasteShvanutpadyamAnasya chAtmano j~naptikriyAsadbhAve.api na khalu kriyAphalabhUto bandhaH siddhayet ..52.. padArthaparichChittisadbhAve.api rAgadveShamohAbhAvAt kevalinA.n bandho nAstIti tamevArtha.n prakArAntareN dR^iDhIkurvan j~nAnaprapa~nchAdhikAramupasa.nharati ---Na vi pariNamadi yathA svakIyAtmapradeshaiH samarasIbhAven sah pariNamati tathA j~neyarUpeN na pariNamati . Na geNhadi yathaiv chAnantaj~nAnAdichatuShTayarUpamAtmarUpamAtmarUpatayA gR^ihNAti tathA j~neyarUpa.n na gR^ihNAti . uppajjadi Nev tesu aTThesu yathA cha nirvikAraparamAnandaikasukharUpeN svakIyasiddhaparyAyeNotpadyate tathaiv cha j~neyapadArtheShu notpadyate . ki.n kurvannapi . jANaNNavi te tAn j~neyapadArthAn svasmAt pR^ithagrUpeN jAnannapi . sa kaH kartA . AdA muktAtmA . aba.ndhago teN paNNatto tataH kAraNAtkarmaNAmabandhakaH praj~napta iti . tadyathA --rAgAdirahitaj~nAna.n bandhakAraNa.n na bhavatIti j~nAtvA shuddhAtmopalambhalakShaNamokShaviparItasya nArakAdiduHkhakAraNakarmabandhasya kAraNAnIndriyamanojanitAnyekadesh- svarUp kriyAke sAth yukta hotA huA AtmA kriyAphalabhUt bandhakA anubhav karatA hai, kintu j~nAnase nahI.n’ isaprakAr pratham hI arthapariNamanakriyAke phalarUpase bandhakA samarthan kiyA gayA hai (arthAt bandha to padArtharUpame.n pariNamanarUp kriyAkA phal hai aisA nishchit kiyA gayA hai) tathA ‘geNhadi Nev Na mu~nchadi Na para.n pariNamadi kevalI bhagava.n . pechChadi sama.ntado so jANAdi savva.n 1Niravasesa.n ..’
is gAthA sUtrame.n shuddhAtmAke artha pariNamanAdi kriyAo.nkA abhAv nirUpit kiyA gayA hai isaliye jo (AtmA) padArtharUpame.n pariNamit nahI.n hotA use grahAN nahI.n karatA aur usarUp utpanna nahI.n hotA us AtmAke j~naptikriyAkA sadbhAv hone par bhI vAstavame.n kriyAphalabhUt bandha siddha nahI.n hotA .
bhAvArtha : — karmake tIn bhed kiye gaye hai.n – prApya – vikArya aur nirvartya . kevalI- bhagavAnake prApya karma, vikArya karma aur nirvartya karma j~nAn hI hai, kyo.nki ve j~nAnako hI grahaN karate hai.n, j~nAnarUp hI pariNamit hote hai.n aur j~nAnarUp hI utpanna hote hai.n . is prakAr j~nAn hI unakA karma aur j~napti hI unakI kriyA hai . aisA honese kevalIbhagavAnake bandha nahI.n hotA, kyo.nki j~naptikriyA bandhakA kAraN nahI.n hai kintu j~neyArthapariNamanakriyA arthAt j~ney padArtho.nke pra. 12
1. j~nAnatattva -praj~nApanakI 32 vI.n gAthA .