timiraharA yadi dR^iShTirjanasya dIpen nAsti kartavyam .
tathA saukhya.n svayamAtmA viShayAH ki.n tatra kurvanti ..67..
yathA hi keShA.nchinnakta.ncharANA.n chakShuShaH svayamev timiravikaraNashaktiyogitvAnna
tadapAkaraNapravaNen pradIpaprakAshAdinA kArya.n, evamasyAtmanaH sa.nsAre muktau vA svayamev
sukhatayA pariNamamAnasya sukhasAdhanadhiyA abudhairmudhAdhyAsyamAnA api viShayAH ki.n hi nAm
kuryuH ..67..
vA yo.asau divyo devadehaH so.apyupachAra.n vihAy sukha.n na karoti . visayavaseN du sokkha.n dukkha.n vA
havadi sayamAdA ki.ntu nishchayen nirviShayAmUrtasvAbhAvikasadAnandaikasukhasvabhAvo.api vyavahAreNAnAdi-
karmabandhavashAdviShayAdhInatven pariNamya sA.nsArikasukha.n duHkha.n vA svayamAtmaiv bhavati, na cha deh
ityabhiprAyaH ..66.. eva.n muktAtmanA.n dehAbhAve.api sukhamastIti parij~nAnArtha.n sa.nsAriNAmapi dehaH
sukhakAraNa.n na bhavatItikathanarUpeN gAthAdvaya.n gatam . athAtmanaH svayamev sukhasvabhAvatvAnnishchayen
yathA dehaH sukhakAraNa.n na bhavati tathA viShayA apIti pratipAdayati — jai yadi diTThI nakta.ncharajanasya dR^iShTiH
timiraharA andhakAraharA bhavati jaNassa janasya dIveN Natthi kAyavva.n dIpen nAsti kartavya.n . tasya
pradIpAdInA.n yathA prayojana.n nAsti tah sokkha.n sayamAdA visayA ki.n tattha kuvva.nti tathA
116pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
anvayArtha : — [yadi ] yadi [janasya dR^iShTiH ] prANIkI dR^iShTi [timiraharA ]
timiranAshak ho to [dIpen nAsti kartavya.n ] dIpakase koI prayojan nahI.n hai, arthAt dIpak kuCh
nahI.n kar sakatA, [tathA ] usIprakAr jahA.N [AtmA ] AtmA [svaya.n ] svaya.n [saukhya.n ] sukharUp
pariNaman karatA hai [tatra ] vahA.N [viShayAH ] viShay [ki.n kurvanti ] kyA kar sakate hai.n ? ..67..
TIkA : — jaise kinhI.n nishAcharo.nke (ullU, sarpa, bhUt ityAdi) netra svayamev
andhakArako naShTa karanekI shaktivAle hote hai.n isaliye unhe.n a.ndhakAr nAshak svabhAvavAle
dIpak -prakAshAdise koI prayojan nahI.n hotA, (unhe.n dIpak -prakAsh kuCh nahI.n karatA,)
isIprakAr — yadyapi aj~nAnI ‘viShay sukhake sAdhan hai.n’ aisI buddhike dvArA vyartha hI viShayo.nkA
adhyAs (-Ashray) karate hai.n tathApi – sa.nsArame.n yA muktime.n svayamev sukharUp pariNamit is
AtmAko viShay kyA kar sakate hai.n ?
bhAvArtha : — sa.nsArame.n yA mokShame.n AtmA apane Ap hI sukharUp pariNamit hotA hai;
usame.n viShay aki.nchitkar hai.n arthAt kuCh nahI.n kar sakate . aj~nAnI viShayo.nko sukhakA kAraN
mAnakar vyartha hI unakA avala.nban lete hai.n ..67..