yathA hi keShA.nchinnakta.ncharANA.n chakShuShaH svayamev timiravikaraNashaktiyogitvAnna tadapAkaraNapravaNen pradIpaprakAshAdinA kArya.n, evamasyAtmanaH sa.nsAre muktau vA svayamev sukhatayA pariNamamAnasya sukhasAdhanadhiyA abudhairmudhAdhyAsyamAnA api viShayAH ki.n hi nAm kuryuH ..67.. vA yo.asau divyo devadehaH so.apyupachAra.n vihAy sukha.n na karoti . visayavaseN du sokkha.n dukkha.n vA havadi sayamAdA ki.ntu nishchayen nirviShayAmUrtasvAbhAvikasadAnandaikasukhasvabhAvo.api vyavahAreNAnAdi- karmabandhavashAdviShayAdhInatven pariNamya sA.nsArikasukha.n duHkha.n vA svayamAtmaiv bhavati, na cha deh ityabhiprAyaH ..66.. eva.n muktAtmanA.n dehAbhAve.api sukhamastIti parij~nAnArtha.n sa.nsAriNAmapi dehaH sukhakAraNa.n na bhavatItikathanarUpeN gAthAdvaya.n gatam . athAtmanaH svayamev sukhasvabhAvatvAnnishchayen yathA dehaH sukhakAraNa.n na bhavati tathA viShayA apIti pratipAdayati — jai yadi diTThI nakta.ncharajanasya dR^iShTiH timiraharA andhakAraharA bhavati jaNassa janasya dIveN Natthi kAyavva.n dIpen nAsti kartavya.n . tasya pradIpAdInA.n yathA prayojana.n nAsti tah sokkha.n sayamAdA visayA ki.n tattha kuvva.nti tathA
anvayArtha : — [yadi ] yadi [janasya dR^iShTiH ] prANIkI dR^iShTi [timiraharA ] timiranAshak ho to [dIpen nAsti kartavya.n ] dIpakase koI prayojan nahI.n hai, arthAt dIpak kuCh nahI.n kar sakatA, [tathA ] usIprakAr jahA.N [AtmA ] AtmA [svaya.n ] svaya.n [saukhya.n ] sukharUp pariNaman karatA hai [tatra ] vahA.N [viShayAH ] viShay [ki.n kurvanti ] kyA kar sakate hai.n ? ..67..
TIkA : — jaise kinhI.n nishAcharo.nke (ullU, sarpa, bhUt ityAdi) netra svayamev andhakArako naShTa karanekI shaktivAle hote hai.n isaliye unhe.n a.ndhakAr nAshak svabhAvavAle dIpak -prakAshAdise koI prayojan nahI.n hotA, (unhe.n dIpak -prakAsh kuCh nahI.n karatA,) isIprakAr — yadyapi aj~nAnI ‘viShay sukhake sAdhan hai.n’ aisI buddhike dvArA vyartha hI viShayo.nkA adhyAs (-Ashray) karate hai.n tathApi – sa.nsArame.n yA muktime.n svayamev sukharUp pariNamit is AtmAko viShay kyA kar sakate hai.n ?
bhAvArtha : — sa.nsArame.n yA mokShame.n AtmA apane Ap hI sukharUp pariNamit hotA hai; usame.n viShay aki.nchitkar hai.n arthAt kuCh nahI.n kar sakate . aj~nAnI viShayo.nko sukhakA kAraN mAnakar vyartha hI unakA avala.nban lete hai.n ..67..
116pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-