manuShya ityAdi . guNadvAreNAyatAnaikyapratipattinibandhano guNaparyAyaH . so.api dvividhaH,
svabhAvaparyAyo vibhAvaparyAyashcha . tatra svabhAvaparyAyo nAm samastadravyANAmAtmIyAtmIyAgurulaghu-
guNadvAreN pratisamayasamudIyamAnaShaTsthAnapatitavR^iddhihAninAnAtvAnubhUtiH, vibhAvaparyAyo nAm
rUpAdInA.n j~nAnAdInA.n vA svaparapratyayapravartamAnapUrvottarAvasthAvatIrNatAratamyopadarshitasvabhAv-
visheShAnekatvApattiH . atheda.n dR^iShTAnten draDhayati — yathaiv hi sarva ev paTo.avasthAyinA vistAr-
sAmAnyasamudAyenAbhidhAvatA.a.ayatasAmAnyasamudAyen chAbhinirvartyamAnastanmay ev, tathaiv hi
sarva ev padArtho.avasthAyinA vistArasAmAnyasamudAyenAbhidhAvatA.a.ayatasAmAnyasamudAyen cha
dravyaparyAyaguNaparyAyanirUpaNamukhyatA . athAnantara.n ‘Na havadi jadi saddavva.n’ ityAdigAthAchatuShTayen sattA-
dravyayorabhedaviShaye yukti.n kathayati, tadanantara.n ‘jo khalu davvasahAvo’ ityAdi sattAdravyayorguNaguNikathanen
prathamagAthA, dravyeN sah guNaparyAyayorabhedamukhyatven ‘Natthi guNo tti va koI’ ityAdi dvitIyA cheti
svatantragAthAdvaya.n, tadanantara.n dravyasya dravyArthikanayen sadutpAdo bhavati, paryAyArthikanayenAsadityAdi-
kathanarUpeN ‘eva.nviha.n’ itiprabhR^iti gAthAchatuShTaya.n, tatashcha ‘atthi tti ya’ ityAdyekasUtreN
nayasaptabha~N.hgIvyAkhyAnamiti samudAyen chaturvi.nshatigAthAbhiraShTabhiH sthalairdravyanirNaya.n karoti . tadyathA – ath
samyaktva.n kathayati —
164pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
hai — jaise ki jIvapudgalAtmak dev, manuShya ityAdi . guN dvArA AyatakI anekatAkI
pratipattikI kAraNabhUt guNaparyAy hai . vah bhI do prakAr hai . (1) svabhAvaparyAy aur (2)
vibhAvaparyAy . usame.n samasta dravyo.nke apane -apane agurulaghuguN dvArA pratisamay pragaT honevAlI
ShaTsthAnapatit hAni -vR^iddhirUp anekatvakI anubhUti vah svabhAvaparyAy hai; (2) rUpAdike yA
j~nAnAdike 1sva -parake kAraN pravartamAn 2pUrvottar avasthAme.n honevAle tAratamyake kAraN dekhaneme.n
AnevAle svabhAvavisheSharUp anekatvakI 3Apatti vibhAvaparyAy hai .
ab yah (pUrvokta kathan) dR^iShTAntase dR^i.Dh.h.h karate hai.n : —
jaise sampUrNa 4paT, avasthAyI (-sthir) vistArasAmAnyasamudAyase aur dau.Dte
(-bahate, pravAharUp) huye aise AyatasAmAnyasamudAyase rachit hotA huA tanmay hI hai,
usIprakAr sampUrNa padArtha ‘dravya’ nAmak avasthAyI vistArasAmAnyasamudAyase aur dau.Dte huye
AyatasAmAnyasamudAyase rachit hotA huA dravyamay hI hai . aur jaise paTame.n, avasthAyI
vistArasAmAnyasamudAy yA dau.Dte huye AyatasAmAnyasamudAy guNo.nse rachit hotA huA guNo.nse
1. sva upAdAn aur par nimitta hai . 2. pUrvottar = pahalekI aur bAdakI .
3. Apatti = Apatit, Apa.DnA . 4. paT = vastra