Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 163 of 513
PDF/HTML Page 196 of 546

 

background image
samudAyAtmanA dravyeNAbhinirvR^ittatvAd dravyamayaH . dravyANi tu punarekAshrayavistAravisheShAtmakai-
rguNairabhinirvR^ittatvAdguNAtmakAni . paryAyAstu punarAyatavisheShAtmakA uktalakShaNairdravyairapi guNairapya-
bhinirvR^ittatvAd dravyAtmakA api guNAtmakA api . tatrAnekadravyAtmakaikyapratipattinibandhano
dravyaparyAyaH . sa dvividhaH, samAnajAtIyo.asamAnajAtIyashcha . tatra samAnajAtIyo nAm yathA
anekapudgalAtmako dvayaNukastryaNuk ityAdi; asamAnajAtIyo nAm yathA jIvapudgalAtmako devo
tatashcha ‘atthittaNichChidassa hi’ ityAdyekapa~nchAshadgAthAparyanta.n visheShabhedabhAvanA cheti dvitIyamahAdhikAre
samudAyapAtanikA
. athedAnI.n sAmAnyaj~neyavyAkhyAnamadhye prathamA namaskAragAthA, dvitIyA dravyaguN-
paryAyavyAkhyAnagAthA, tR^itIyA svasamayaparasamayanirUpaNagAthA, chaturthI dravyasya sattAdilakShaNatray-
sUchanagAthA cheti pIThikAbhidhAne prathamasthale svatantragAthAchatuShTayam
. tadanantara.n ‘sabbhAvo hi sahAvo’
ityAdigAthAchatuShTayaparyanta.n sattAlakShaNavyAkhyAnamukhyatva.n, tadanantara.n ‘Na bhavo bha.ngavihINo’ ityAdi-
gAthAtrayaparyantamutpAdavyayadhrauvyalakShaNakathanamukhyatA, tatashcha ‘pADubbhavadi ya aNNo’ ityAdigAthAdvayen
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
163
1vistArasAmAnyasamudAyAtmak aur 2AyatasAmAnyasamudAyAtmak dravyase rachit honese dravyamay
(-dravyasvarUp) hai . aur 3dravya ek jinakA Ashray hai aise vistAravisheShasvarUp guNo.nse rachit
(-guNo.nse bane huve) honese guNAtmak hai . aur paryAye.njo ki Ayat -visheShasvarUp hai.n ve
jinake lakShaN (U par) kahe gaye hai.n aise dravyo.nse tathA guNo.nse rachit honese dravyAtmak bhI hai.n
guNAtmak bhI hai.n
. usame.n, anekadravyAtmak ekatAkI 4pratipattikI kAraNabhUt dravyaparyAy hai . vah
do prakAr hai . (1) samAnajAtIy aur (2) asamAnajAtIy . usame.n (1) samAnajAtIy vah
haijaise ki anekapudgalAtmak 5dviaNuk, triaNuk ityAdi; (2) asamAnajAtIy vah
1. vistArasAmAnya samudAy = vistArasAmAnyarUp samudAy . vistArakA artha hai ki chau.DAI . dravyakI
chau.DAIkI apekShAke (ekasAth rahanevAle sahabhAvI) bhedo.nko (vistAravisheSho.nko) guN kahA jAtA hai; jaise
j~nAn, darshan, chAritra ityAdi jIvadravyake vistAravisheSh arthAt guN hai.n
. un vistAravisheSho.nme.n rahanevAle
visheShatvako gauN kare.n to in sabame.n ek AtmasvarUp sAmAnyatva bhAsit hotA hai . yah vistArasAmAnya
(athavA vistArasAmAnyasamudAy) vah dravya hai .
2. AyatasAmAnyasamudAy = AyatasAmAnyarUp samudAy . AyatakA artha hai lambAI arthAt
kAlApekShitapravAh . dravyake lambAIkI apekShAke (ekake bAd ek pravartamAn, kramabhAvI, kAlApekShit)
bhedo.nko (Ayat visheSho.nko) paryAy kahA jAtA hai . un kramabhAvI paryAyo.nme.n pravartamAn visheShatvako gauN
kare.n to ek dravyatvarUp sAmAnyatva hI bhAsit hotA hai . yah AyatasAmAnya (athavA AyatasAmAnya
samudAy) vah dravya hai .
3. anantaguNo.nkA Ashray ek dravya hai .
4. pratipatti = prApti; j~nAn; svIkAr . 5. dviaNuk = do aNuo.nse banA huA ska.ndh .