laghuguNadvAreN pratisamayasamudIyamAnaShaTsthAnapatitavR^iddhihAninAnAtvAnubhUtiH guNAtmakaH
svabhAvaparyAyaH . yathaiv cha paTe rUpAdInA.n svaparapratyayapravartamAnapUrvottarAvasthAvatIrNatAratamyo-
padarshitasvabhAvavisheShAnekatvApattiH guNAtmako vibhAvaparyAyaH, tathaiv cha samasteShvapi dravyeShu
rUpAdInA.n j~nAnAdInA.n vA svaparapratyayapravartamAnapUrvottarAvasthAvatIrNatAratamyopadarshitasvabhAv-
visheShAnekatvApattiH guNAtmako vibhAvaparyAyaH . iya.n hi sarvapadArthAnA.n dravyaguNaparyAyasvabhAv-
prakAshikA pArameshvarI vyavasthA sAdhIyasI, na punaritarA . yato hi bahavo.api paryAy-
viNichChayAdhigama.n paramArthavinishchayAdhigama.n samyaktvamiti . paramArthavinishchayAdhigamashabden samyaktva.n katha.n
bhaNyat iti chet – paramo.arthaH paramArthaH shuddhabuddhaikasvabhAvaH paramAtmA, paramArthasya visheSheN
sa.nshayAdirahitatven nishchayaH paramArthavinishchayarUpo.adhigamaH sha~N.hkAdyaShTadoSharahitashcha yaH paramArthato.arthAvabodho
yasmAtsamyaktvAttat paramArthavinishchayAdhigamam . athavA paramArthavinishchayo.anekAntAtmakapadArthasamUh-
stasyAdhigamo yasmAditi ..✽10.. ath padArthasya dravyaguNaparyAyasvarUpa.n nirUpayati — attho khalu
davvamao artho j~nAnaviShayabhUtaH padArthaH khalu sphu Ta.n dravyamayo bhavati . kasmAt . tiryak-
sAmAnyoddharvatAsAmAnyalakShaNen dravyeN niShpannatvAt . tiryaksAmAnyorddhvatAsAmAnyalakShaNa.n kathyate –
ekakAle nAnAvyaktigato.anvayastiryaksAmAnya.n bhaNyate . tatra dR^iShTAnto yathA – nAnAsiddhajIveShu siddho.aya.n
siddho.ayamityanugatAkAraH siddhajAtipratyayaH . nAnAkAleShvekavyaktigatonvay UrdhvatAsAmAnya.n bhaNyate .
tatra dR^iShTA.ntaH yathA – ya ev kevalaj~nAnotpattikShaNe muktAtmA dvitIyAdikShaNeShvapi sa eveti pratItiH . athavA
nAnAgosharIreShu gauraya.n gaurayamiti gojAtipratItistiryaksAmAnyam . yathaiv chaikasmin puruShe
bAlakumArAdyavasthAsu sa evAya.n devadatta iti pratyay UrdhvatAsAmAnyam . davvANi guNappagANi bhaNidANi
dravyANi guNAtmakAni bhaNitAni . anvayino guNA athavA sahabhuvo guNA iti guNalakShaNam .
yathA anantaj~nAnasukhAdivisheShaguNebhyastathaivAgurulaghukAdisAmAnyaguNebhyashchAbhinnatvAdguNAtmaka.n bhavati
siddhajIvadravya.n, tathaiv svakIyasvakIyavisheShasAmAnyaguNebhyaH sakAshAdabhinnatvAt sarvadravyANi
guNAtmakAni bhavanti . tehi.n puNo pajjAyA taiH pUrvoktalakShaNairdravyairguNaishcha paryAyA bhavanti . vyatirekiNaH
paryAyA athavA kramabhuvaH paryAyA iti paryAyalakShaNam . yathaikasmin muktAtmadravye ki.nchidUnacharam-
166pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
rUpAdikake sva -parake kAraN pravartamAn pUrvottar avasthAme.n honevAle tAratamyake kAraN dekhaneme.n
AnevAle svabhAvavisheSharUp anekatvakI Apatti vah guNAtmak vibhAvaparyAy hai, usIprakAr
samasta dravyo.nme.n, rUpAdikake yA j~nAnAdike sva -parake kAraN pravartamAn pUrvottar avasthAme.n
honevAle tAratamyake kAraN dekhaneme.n AnevAle svabhAvavisheSharUp anekatvakI Apatti vah
guNAtmak vibhAvaparyAy hai .
vAstavame.n yah, sarva padArtho.nke dravyaguNaparyAyasvabhAvakI prakAshak 1pArameshvarI vyavasthA
bhalI -uttam -pUrNa -yogya hai, dUsarI koI nahI.n; kyo.nki bahutase (jIv) paryAyamAtrakA hI avalamban
1. parameshvarakI kahI huI .