pR^ithagbhavatsattAmantareNAtmAna.n dhArayattAvanmAtraprayojanA.n sattAmevAsta.n gamayet . svarUpatastu- sadbhavad dhrrauvyasya sa.nbhavAdAtmAna.n dhArayaddravyamudgachChet; sattAto.apR^ithagbhUtvA chAtmAna.n dhArayattA- vanmAtraprayojanA.n sattAmudgamayet . tataH svayamev dravya.n sattvenAbhyupagantavya.n, bhAvabhAv- vatorapR^ithaktvenAnanyatvAt ..105.. sattAdravyayorabhedaviShaye punarapi prakArAntareN yukti.n darshayati — Na havadi jadi saddavva.n paramachaitanyaprakAsharUpeN svarUpeN svarUpasattAstitvaguNen yadi chet sanna bhavati . ki.n kartR^i . paramAtmadravya.n . tadA asaddhuva.n hodi asadavidyamAna.n bhavati dhruva.n nishchitam . avidyamAna.n sat ta.n kadha.n davva.n tatparamAtmadravya.n katha.n bhavati, ki.ntu naiv . sa cha pratyakShavirodhaH . kasmAt . svasa.nvedanaj~nAnen gamyamAnatvAt . athAvichAritaramaNIyanyAyen sattAguNAbhAve.apyastIti chet, tatra vichAryate – yadi kevalaj~nAnadarshanaguNAvinAbhUtasvakIyasvarUpAsti- tvAtpR^ithagbhUtA tiShThati tadA svarUpAstitva.n nAsti, svarUpAstitvAbhAve dravyamapi nAsti . athavA svakIyasvarUpAstitvAtsa.nj~nAlakShaNaprayojanAdibhede.api pradesharUpeNAbhinna.n tiShThati tadA sa.nmatamev . atrAvasare saugatamatAnusArI kashchidAh – siddhaparyAyasattArUpeN shuddhAtmadravyamupachAreNAsti, na cha mukhyavR^ittyeti . parihAramAh — siddhaparyAyopAdAnakAraNabhUtaparamAtmadravyAbhAve siddhaparyAyasattaiv na sa.nbhavati, vR^ikShAbhAve phalamiv . atra prastAve naiyAyikamatAnusArI kashchidAh — havadi puNo aNNa.n vA tatparamAtmadravya.n bhavati punaH ki.ntu sattAyAH sakAshAdanyadbhinna.n bhavati pashchAtsattAsamavAyAtsadbhavati . AchAryAH parihAramAhuH — sattAsamavAyAtpUrva.n dravya.n sadasadvA, yadi sattadA sattAsamavAyo vR^ithA, pUrvamevAstitva.n tiShThati; athAsattarhi (2) yadi sattAse pR^ithak ho to sattAke binA bhI svaya.n rahatA huA, itanA hI mAtra jisakA prayojan hai aisI 1sattAko hI asta kar degA .
kintu yadi dravya svarUpase hI sat ho to — (1) dhrauvyake sadbhAvake kAraN svaya.n sthir rahatA huA, dravya udit hotA hai, (arthAt siddha hotA hai); aur (2) sattAse apR^ithak rahakar svaya.n sthir (-vidyamAn) rahatA huA, itanA hI mAtra jisakA prayojan hai aisI sattAko udit (siddha) karatA hai .
isaliye dravya svaya.n hI sattva (sattA) hai aisA svIkAr karanA chAhiye, kyo.nki bhAv aur 2bhAvavAnkA apR^ithaktva dvArA ananyatva hai ..105..
1. sattAkA kArya itanA hI hai ki vah dravyako vidyamAn rakhe . yadi dravya sattAse bhinna rahakar bhI sthir rahe to phi ra sattAkA prayojan hI nahI.n rahatA, arthAt sattAke abhAvakA prasa.ng A jAyagA .
2. bhAvavAn = bhAvavAlA . [dravya bhAvavAlA hai aur sattA usakA bhAv hai . ve apR^ithak hai.n, is apekShAse
ananya hai.n . pR^ithaktva aur anyatvakA bhed jis apekShAse hai us apekShAko lekar visheShArtha AgAmI
gAthAme.n kahe.nge, unhe.n yahA.N nahI.n lagAnA chAhiye, kintu yahA.N ananyatvako apR^ithaktvake arthame.n hI
samajhanA chAhiye . ]