yadi hi dravya.n svarUpat ev sanna syAttadA dvitayI gatiH asadvA bhavati, sattAtaH pR^ithagvA bhavati . tatrAsadbhavad dhrrauvyasyAsa.nbhavAdAtmAnamadhArayad dravyamevAsta.n gachChet; sattAtaH vibhAvaguNAntara.n pariNamati, pudgaladravya.n vA pUrvoktashuklavarNAdiguNa.n tyaktvA raktAdiguNAntara.n pariNamati, haritaguNa.n tyaktvA pANDuraguNAntaramAmraphalamiveti bhAvArthaH ..104.. eva.n svabhAvavibhAvarUpA dravyaparyAyA guNaparyAyAshcha nayavibhAgen dravyalakShaNa.n bhavanti iti kathanamukhyatayA gAthAdvayen chaturthasthala.n gatam . ath
ab, sattA aur dravya arthAntar (bhinna padArtha, anya padArtha) nahI.n honeke sambandhame.n yukti upasthit karate hai.n : —
anvayArtha : — [yadi ] yadi [dravya.n ] dravya [sat na bhavati ] (svarUpase hI) sat na ho to — (1) [dhruva.n asat bhavati ] nishchayase vah asat hogA; [tat katha.n dravya.n ] (jo asat hogA) vah dravya kaise ho sakatA hai ? [punaH vA ] athavA (yadi asat na ho) to (2) [anyat bhavati ] vah sattAse anya (pR^ithak) ho ! (so bhI kaise ho sakatA hai ?) [tasmAt ] isaliye [dravya.n svaya.n ] dravya svaya.n hI [sattA ] hai ..105..
TIkA : — yadi dravya svarUpase hI 1sat na ho to dUsarI gati yah ho ki vah — (1) 2asat hogA, athavA (2) sattAse pR^ithak hogA . vahA.N, (1) yadi vah asat hogA to, dhrauvyake asa.nbhavake kAraN svaya.n sthir na hotA huA dravyakA hI 3asta ho jAyagA; aur jo dravya hoy na sat, Thare ja asat, bane kyam dravya e ?
202pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
1. sat = maujUd .
2. asat = nahI.n maujUd aisA .
3. asta = naShTa . [jo asat ho usakA TikanA -maujUd rahanA kaisA ? isaliye dravyako asat mAnanese, dravyake abhAvakA prasa.ng AtA hai arthAt dravya hI siddha nahI.n hotA . ]