yadi nojjhati kathamanyo nAm syAt.h, yen prakaTitatrikoTisattAkaH sa ev na
syAt.h ..112..
athAsadutpAdamanyatven nishchinoti —
maNuvo Na hodi devo devo vA mANuso va siddho vA .
eva.n ahojjamANo aNaNNabhAva.n kadha.n lahadi ..113..
manujo na bhavati devo devo vA manuSho vA siddho vA .
evamabhavannananyabhAva.n katha.n labhate ..113..
anyo bhinnaH katha.n bhavati . ki.ntu dravyAnvayashaktirUpeN sadbhAvanibaddhotpAdaH sa eveti dravyAdabhinna iti
bhAvArthaH ..112.. ath dravyasyAsadutpAda.n pUrvaparyAyAdanyatven nishchinoti — maNuvo Na havadi devo
AkulatvotpAdakamanujadevAdivibhAvaparyAyavilakShaNamanAkulatvarUpasvabhAvapariNatilakShaNa.n paramAtmadravya.n
yadyapi nishchayen manuShyaparyAye devaparyAye cha samAna.n tathApi manujo devo na bhavati . kasmAt .
kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
221
yadi nahI.n Cho.DtA to vah anya kaise ho sakatA hai ki jisane trikoTi sattA (-tIn
prakArakI sattA) jisake pragaT hai aisA vah (jIv), vahI na ho ?
bhAvArtha : — jIv manuShya -devAdik paryAyarUp pariNamit hotA huA bhI anya nahI.n
ho jAtA, ananya rahatA hai, vahakA vahI rahatA hai; kyo.nki ‘vahI yah devakA jIv hai, jo
pUrvabhavame.n manuShya thA aur amuk bhavame.n tirya.nch thA’ aisA j~nAn ho sakatA hai . isaprakAr
jIvakI bhA.Nti pratyek dravya apanI sarva paryAyo.nme.n vahakA vahI rahatA hai, anya nahI.n ho
jAtA, — ✽ananya rahatA hai . isaprakAr dravyakA ananyapanA honese dravyakA sat -utpAd nishchit
hotA hai ..112..
ab, asat -utpAdako anyatvake dvArA nishchit karate hai.n : —
anvayArtha : — [manujaH ] manuShya [devaH na bhavati ] dev nahI.n hai, [vA ] athavA
[devaH ] dev [mAnuShaH vA siddhaH vA ] manuShya yA siddha nahI.n hai; [eva.n abhavan ] aisA na
hotA huA [ananya bhAva.n katha.n labhate ] ananyabhAvako kaise prApta ho sakatA hai ? ..113..
✽(arthAt utpAd -vyay -dhrauvyAtmak jIv, manuShyAdi paryAyo.nrUp pariNamit hone par bhI, anvayashaktiko nahI.n
Cho.DtA honese ananya – vahakA vahI – hai .)
mAnav nathI sur, sur paN nahi manuj ke nahi siddha Che;
e rIt nahi hoto thako kyam te ananyapaNu.n dhare ? 113.