dravya.n hi tAvad dravyatvabhUtAmanvayashakti.n nityamapyaparityajadbhavati sadev . yastu dravyasya paryAyabhUtAyA vyatirekavyakteH prAdurbhAvaH tasminnapi dravyatvabhUtAyA anvayashakteraprachyavanAd dravyamananyadev . tato.ananyatven nishchIyate dravyasya sadutpAdaH . tathA hi — jIvo dravya.n bhavannArakatirya~N.hmanuShyadevasiddhatvAnAmanyatamen paryAyeN dravyasya paryAyadurlalitavR^ittitvAd- vashyamev bhaviShyati . sa hi bhUtvA cha ten ki.n dravyatvabhUtAmanvayashaktimujjhati, nojjhati . ki.n ki.n bhaviShyati . nirvikArashuddhopayogavilakShaNAbhyA.n shubhAshubhopayogAbhyA.n pariNamya Naro.amaro vA paro naro devaH parastirya~N.hnArakarUpo vA nirvikArashuddhopayogen siddho vA bhaviShyati . bhavIy puNo eva.n pUrvoktaprakAreN punarbhUtvApi . athavA dvitIyavyAkhyAnam . bhavan vartamAnakAlApekShayA bhaviShyati bhAvikAlApekShayA bhUtvA bhUtakAlApekShayA cheti kAlatraye chaiva.n bhUtvApi ki.n davvatta.n pajahadi ki.n dravyatva.n parityajati . Na chayadi dravyArthikanayen dravyatva.n na tyajati, dravyAdbhinno na bhavati . aNNo kaha.n havadi
anvayArtha : — [jIvaH ] jIv [bhavan ] pariNamit hotA huA [naraH ] manuShya, [amaraH ] dev [vA ] athavA [paraH ] anya (-tirya.nch, nArakI yA siddha) [bhaviShyati ] hogA, [punaH ] parantu [bhUtvA ] manuShya devAdi hokar [ki.n ] kyA vah [dravyatva.n prajahAti ] dravyatvako Cho.D.h.h detA hai ? [na jahat ] nahI.n Cho.DtA huA vah [anyaH katha.n bhavati ] anya kaise ho sakatA hai ? (arthAt vah anya nahI.n, vahakA vahI hai .)..112..
TIkA : — pratham to dravya dravyatvabhUt anvayashaktiko kabhI bhI na Cho.DtA huA sat (vidyamAn) hI hai . aur dravyake jo paryAyabhUt vyatirekavyaktikA utpAd hotA hai usame.n bhI dravyatvabhUt anvayashaktikA achyutapanA honese dravya ananya hI hai, (arthAt us utpAdame.n bhI anvayashakti to apatit -avinaShTa -nishchal honese dravya vahakA vahI hai, anya nahI.n .) isaliye ananyapaneke dvArA dravyakA sat -utpAd nishchit hotA hai, (arthAt uparokta kathanAnusAr dravyakA dravyApekShAse ananyapanA honese, usake sat -utpAd hai, — aisA ananyapane dvArA siddha hotA hai .)
devatva aur siddhatvame.nse kisI ek paryAyame.n avashyamev (pariNamit) hogA . parantu vah jIv us paryAyarUp hokar kyA dravyatvabhUt anvayashaktiko Cho.DtA hai ? nahI.n Cho.DtA .