ih hi dravyamekatvanibandhanabhUta.n dravyatvasAmAnyamanujjhadev tadadhirUDhavisheShalakShaN- sadbhAvAdanyonyavyavachCheden jIvAjIvatvavisheShamupaDhaukate . tatra jIvasyAtmadravyamevaikA vyaktiH . ajIvasya punaH pudgaladravya.n dharmadravyamadharmadravya.n kAladravyamAkAshadravya.n cheti pa.nch vyaktayaH . kathanen dvitIyA cheti ‘AgAsamaNuNiviTTha.n’ ityAdisUtradvayen saptamasthalam . tadanantara.n kAlANurUpadravyakAl- sthApanarUpeN ‘uppAdo paddha.nso’ ityAdigAthAtrayeNAShTamasthalamiti visheShaj~neyAdhikAre samudAyapAtanikA . tadyathA — ath jIvAjIvalakShaNamAvedayati — davva.n jIvamajIva.n dravya.n jIvAjIvalakShaNa.n bhavati . jIvo puN chedaNo jIvaH punashchetanaH svataHsiddhayA bahira~N.hgakAraNanirapekShayA bahirantashcha prakAshamAnayA nityarUpayA nishchayen paramashuddhachetanayA, vyavahAreN punarashuddhachetanayA cha yuktatvAchchetano bhavati . punarapi ki.nvishiShTaH .
ab, dravyavisheShakA praj~nApan karate hai.n (arthAt dravyavisheSho.nko – dravyako bhedo.nko – batalAte hai.n ) . usame.n (pratham), dravyake jIv -ajIvapanerUp visheShako nishchit karate hai.n, (arthAt dravyake jIv aur ajIv – aise do bhed batalAte hai.n ) : —
anvayArtha : — [dravya.n ] dravya [jIvaH ajIvaH ] jIv aur ajIv hai . [punaH ] usame.n [chetanopayogamayaH ] chetanAmay tathA upayogamay so [jIvaH ] jIv hai, [cha ] aur [pudgaladravyapramukhaH achetanaH ] pudgaladravyAdik achetan dravya ve [ajIvaH bhavati ] ajIv hai.n ..127..
TIkA : — yahA.N (is vishvame.n) dravya, ekatvake kAraNabhUt dravyatvasAmAnyako Cho.De binA hI, usame.n rahe hue visheShalakShaNo.nke sadbhAvake kAraN ek -dUsarese pR^ithak kiye jAnepar jIvatvarUp aur ajIvatvarUp visheShako prApta hotA hai . usame.n, jIvakA Atmadravya hI ek bhed hai; aur ajIvake pudgal dravya, dharmadravya, adharmadravya, kAladravya tathA AkAshadravya — yah pA.Nch bhed hai.n . jIvakA visheShalakShaN chetanA -upayogamayatva (chetanAmayapanA aur upayogamayapanA) hai;
Che dravya jIv, ajIv; chit -upayogamay te jIv Che; pudgalapramukh je Che achetan dravya, teh ajIv Che. 127.
252pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-