chetkimabhinnA.nshAvibhAgaikadravyatven ki.n vA bhinnA.nshAvibhAgaikadravyatven . abhinnA.nshA- vibhAgaikadravyatven chet yenA.nshenaikasyA a.nguleH kShetra.n tenA.nshenetarasyA ityanyatarA.nshAbhAvaH . eva.n dvayAdya.nshAnAmabhAvAdAkAshasya paramANoriv pradeshamAtratvam . bhinnA.nshAvibhAgaikadravyatven chet avibhAgaikadravyasyA.nshakalpanamAyAtam . aneka.n chet ki.n savibhAgAnekadravyatven ki.n vA.avibhAgai- kadravyatven . savibhAgAnekadravyatven chet ekadravyasyAkAshasyAnantadravyatva.n, avibhAgaikadravyatven chet avibhAgaikadravyasyA.nshakalpanamAyAtam ..140.. sarveShAmaNUnA.n chakArAtsUkShmaskandhAnA.n cha sakkadi ta.n dedumavagAsa.n shaknoti sa AkAshapradesho dAtum- vakAsham . tasyAkAshapradeshasya yadIttha.nbhUtamavakAshadAnasAmarthya.n na bhavati tadAnantAnanto jIvarAshista- smAdapyanantaguNapudgalarAshishchAsa.nkhyeyapradeshaloke kathamavakAsha.n labhate . tachcha vistareN pUrva.n bhaNitamev . ath matam – akhaNDAkAshadravyasya pradeshavibhAgaH katha.n ghaTate . parihAramAh – chidAnandaikasvabhAvanijAtma- tattvaparamaikAgryalakShaNasamAdhisa.njAtanirvikArAhlAdaikarUpasukhasudhArasAsvAdatR^iptamuniyugalasyAvasthitakShetra.n kimekamaneka.n vA . yadyeka.n tarhi dvayorapyekatva.n prApnoti . na cha tathA . bhinna.n chettadA akhaNDasyA- pyAkAshadravyasya pradeshavibhAgo na virudhyat ityarthaH ..140.. ath tiryakprachayordhvaprachayau ek kShetra hai yA anek ?’ yadi ek hai to (prashna hotA hai ki : — ), (1) AkAsh abhinna a.nshovAlA avibhAg ek dravya hai, isaliye do a.nguliyo.nkA ek kShetra hai yA (2) bhinna a.nsho.nvAlA avibhAg ek dravya hai, isaliye ? (1) yadi ‘AkAsh abhinna a.nshavAlA avibhAg ek dravya hai isaliye do a.nguliyo.nkA ek kShetra hai’ aisA kahA jAy to, jo a.nsh ek a.ngulikA kShetra hai vahI a.nsh dUsarI a.ngulikA bhI kShetra hai, isaliye dome.nse ek a.nshakA abhAv ho gayA . is prakAr do ityAdi (ekase adhik) a.nsho.nkA abhAv honese AkAsh paramANukI bhA.Nti pradeshamAtra siddha huA ! (isaliye yah to ghaTit nahI.n hotA); (2) yadi yah kahA jAy ki ‘AkAsh bhinna a.nsho.nvAlA avibhAg ek dravya hai’ (isaliye do a.nguliyo.nkA ek kShetra hai) to (yah yogya hI hai, kyo.nki) avibhAg ek dravyame.n a.nsh – kalpanA phalit huI .
yadi aisA kahA jAy ki (do a.nguliyo.nke) ‘anek kShetra hai.n ’ (arthAt ekase adhik kShetra hai.n, ek nahI.n) to (prashna hotA hai ki – ), (1) ‘AkAsh savibhAg (kha.nDakha.nDarUp) anek dravya hai isaliye do a.nguliyo.nke anek kShetra hai.n yA (2) ‘AkAsh avibhAg ek dravya’ honepar bhI do a.nguliyo.nke anek (ek se adhik) kShetra hai.n ? (1) ‘AkAsh savibhAg anek dravya honese do a.ngaliyo.nke anek kShetra hai.n’ aisA mAnA jAy to, AkAsh jo ki ek dravya hai use anantadravyatva AjAyagA’; (isaliye yah to ghaTit nahI.n hotA) (2) ‘AkAsh avibhAg ek dravya honese do a.nguliyo.nkA anek kShetra hai’ aisA mAnA jAy to (yah yogya hI hai kyo.nki) avibhAg ek dravyame.n a.nshakalpanA phalit huI ..140..
278pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-