yato hi tulyakShetrAvagADhajIvapariNAmamAtra.n bahira.ngasAdhanamAshritya jIva.n pariNamayitA- ramantareNApi karmatvapariNamanashaktiyoginaH pudgalaskandhAH svayamev karmabhAven pariNamanti, tato.avadhAryate na pudgalapiNDAnA.n karmatvakartA puruSho.asti ..169..
athAtmanaH karmatvapariNatapudgaladravyAtmakasharIrakartR^itvAbhAvamavadhArayati —
tatraiv tiShThanti, na cha bahirbhAgAjjIv AnayatIti ..168.. ath karmaskandhAnA.n jIv upAdAnakartA na bhavatIti praj~nApayati — kammattaNapAoggA kha.ndhA karmatvaprAyogyAH skandhAH kartAraH jIvassa pariNai.n pappA jIvasya pariNati.n prApya nirdoShiparamAtmabhAvanotpannasahajAnandaikalakShaNasukhAmR^itapariNateH pratipakShabhUtA.n jIvasa.nbandhinI.n mithyAtvarAgAdipariNati.n prApya gachCha.nti kammabhAva.n gachChanti pariNamanti . kam . karmabhAva.n j~nAnAvaraNAdidravyakarmaparyAyam . Na hi te jIveN pariNamidA na hi naiv te karma- skandhA jIvenopAdAnakartR^ibhUten pariNamitAH pariNati.n nItA ityarthaH . anen vyAkhyAnenaitadukta.n bhavati karmaskandhAnA.n nishchayen jIvaH kartA na bhavatIti ..169.. ath sharIrAkArapariNatapudgalapiNDAnA.n jIvaH kartA na bhavatItyupadishati ---te te kammattagadA te te pUrvasUtroditAH karmatva.n gatA dravyakarmaparyAy-
TIkA : — karmarUp pariNamit honekI shaktivAle pudgalaska.ndh tulya (samAn) kShetrAvagAh jIvake pariNAmamAtrakA — jo ki bahira.ng sAdhan (bAhyakAraN) hai usakA — Ashray karake, jIv unako pariNamAne vAlA na hone par bhI, svayamev karmabhAvase pariNamit hote hai.n . isase nishchit hotA hai ki pudgalapiNDo.nko karmarUp karanevAlA AtmA nahI.n hai .
bhAvArtha : — samAn kShetrame.n rahanevAle jIvake vikArI pariNAmako nimittamAtra karake kArmaNavargaNAye.n svayamev apanI antara.ngashaktise j~nAnAvaraNAdi karmarUp pariNamit ho jAtI hai.n; jIv unhe.n karmarUp pariNamit nahI.n karatA ..169..
ab AtmAke karmarUp pariNat pudgaladravyAtmak sharIrake kartR^itvakA abhAv nishchit karate hai.n (arthAt aisA nishchit karate hai.n ki karmarUp pariNat jo pudgaladravya us – svarUp sharIrakA kartA AtmA nahI.n hai ) : —
sharIro bane Che jIvane, sa.nkrA.nti pAmI dehanI. 170.
322pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-