Atmano hi shuddha Atmaiv sadahetukatvenAnAdyanantatvAt svataHsiddhatvAchcha dhruvo, na ki.nchanApyanyat . shuddhatva.n chAtmanaH paradravyavibhAgen svadharmAvibhAgen chaikatvAt . tachcha j~nAnAtmak- tvAddarshanabhUtatvAdatIndriyamahArthatvAdachalatvAdanAlambatvAchcha . tatra j~nAnamevAtmani bibhrataH svaya.n darshanabhUtasya chAtanmayaparadravyavibhAgen svadharmAvibhAgen chAstyekatvam . tathA pratiniyatasparsharas- gandhavarNaguNashabdaparyAyagrAhINyanekAnIndriyANyatikramya sarvasparsharasagandhavarNaguNashabdaparyAyagrAhak- syaikasya sato mahato.arthasyendriyAtmakaparadravyavibhAgen sparshAdigrahaNAtmakasvadharmAvibhAgen svAtmAnubhUtilakShaNanishchayanayabalen pUrvamapahAy nirAkR^itya . pashchAt ki.n karoti . NANamahamekko j~nAnamahamekaH, sakalavimalakevalaj~nAnamevAha.n bhAvakarmadravyakarmanokarmarahitatvenaikashcha . idi jo jhAyadi ityanen prakAreN yo.asau dhyAyati chintayati bhAvayati . kka . jhANe nijashuddhAtmadhyAne sthitaH so appANa.n havadi jhAdA sa AtmAna.n bhavati dhyAtA . sa chidAnandaikasvabhAvaparamAtmAna.n dhyAtA bhavatIti . tatashcha paramAtmadhyAnAttAdR^ishamev paramAtmAna.n labhate . tadapi kasmAt . upAdAnakAraNasaddasha.n kAryamiti vachanAt . tato j~nAyate shuddhanayAchChuddhAtmalAbh iti ..191.. ath dhruvatvAchChuddhAtmAnamev bhAvaye.ahamiti vichArayati — ‘maNNe’ ityAdipadakhaNDanArUpeN vyAkhyAna.n kriyate — maNNe manye dhyAyAmi sarvaprakAro-
TIkA : — shuddhAtmA 1sat aur 2ahetuk honese anAdi – ananta aur svataHsiddha hai, isaliye AtmAke shuddhAtmA hI dhruv hai, (usake) dUsarA kuCh bhI dhruv nahI.n hai . AtmA shuddha isaliye hai ki use paradravyase vibhAg (bhinnatva) aur svadharmase avibhAg hai isaliye ekatva hai . vah ekatva AtmAke (1) j~nAnAtmakapaneke kAraN, (2) darshanabhUtapaneke kAraN, (3) atIndriy mahA padArthapaneke kAraN, (4) achalapaneke kAraN, aur (5) nirAlambapaneke kAraN hai .
iname.nse (1 – 2) jo j~nAnako hI apaneme.n dhAraN kar rakhatA hai aur jo svaya.n darshanabhUt hai aise AtmAkA atanmay (j~nAn – darshan rahit aisA) paradravyase bhinnatva hai aur svadharmase abhinnatva hai, isaliye usake ekatva hai; (3) aur jo pratinishchit sparsha – ras – ga.ndh – varNarUp guN tathA shabdarUp paryAyako grahaN karanevAlI anek indriyo.nkA atikram (ulla.nghan) karake, samasta sparsha – ras – ga.ndh – varNarUp guNo.n aur shabdarUp paryAyako grahaN karanevAlA ek sat mahA padArtha hai, aise AtmAkA indriyAtmak paradravyase vibhAg hai, aur sparshAdike grahaNasvarUp (j~nAnasvarUp) svadharmase avibhAg hai, isaliye usake ekatva hai, (4) aur kShaNavinAsharUpase pravartamAn j~neyaparyAyo.nko (pratikShaN naShTa honevAlI j~nAtavya paryAyo.nko) grahaN karane aur Cho.DnekA
1. sat = vidyamAn; astitvavAlA; honevAlA .
2. ahetuk = jisakA koI kAraN nahI.n hai aisA; akAraN .
3. pratinishchit = pratiniyat . (pratyek indriy apane – apane niyat viShayako grahaN karatI hai; jaise chakShu varNako grahaN karatI hai .)