navachChinnaviShayatvAbhyA.n chAbhilaShita.n jij~nAsita.n sandigdha.n chArtha.n dhyAyan dR^iShTaH, bhagavAn sarvaj~nastu nihataghanaghAtikarmatayA mohAbhAve j~nAnashaktipratibandhakAbhAve cha nirastatR^iShNatvAtpratyakShasarvabhAv- tattvaj~neyAntagatatvAbhyA.n cha nAbhilaShati, na jij~nAsati, na sandihyati cha; kuto.abhilaShito jij~nAsitaH sandigdhashchArthaH . eva.n sati ki.n dhyAyati ..197.. tadanyatra kathitamAste ..196.. evamAtmaparij~nAnAddarshanamohakShapaNa.n bhavatIti kathanarUpeN prathamagAthA, darshanamohakShayAchchAritramohakShapaNa.n bhavatIti kathanen dvitIyA, tadubhayakShayeN mokSho bhavatIti pratipAdanen tR^itIyA chetyAtmopalambhaphalakathanarUpeN dvitIyasthale gAthAtraya.n gatam . athopalabdhashuddhAtmatattvasakalaj~nAnI ki.n dhyAyatIti prashnamAkShepadvAreN pUrvapakSha.n vA karoti — NihadaghaNaghAdikammo pUrvasUtroditanishchalanij- paramAtmatattvapariNatirUpashuddhadhyAnen nihataghanaghAtikarmA . pachchakkha.n savvabhAvatachchaNhU pratyakSha.n yathA bhavati tathA sarvabhAvatattvaj~naH sarvapadArthaparij~nAtasvarUpaH . Neya.ntagado j~neyAntagataH j~neyabhUtapadArthAnA.n parichChittirUpeN pAra.ngataH. eva.nvisheShaNatrayavishiShTaH samaNo jIvitamaraNAdisamabhAvapariNatAtmasvarUpaH shramaNo mahAshramaNaH hai aur vah viShayako 1avachChedapUrvak nahI.n jAnatA, isaliye vah (lok) 2abhilaShit, nAsh kiyA jAnese (1) mohakA abhAv honeke kAraN tathA (2) j~nAnashaktike pratibandhak kA abhAv honese, (1) tR^iShNA naShTa kI gaI hai tathA (2) samasta padArtho.nkA svarUp pratyakSha hai tathA j~neyo.nkA pAr pA liyA hai, isaliye bhagavAn sarvaj~nadev abhilAShA nahI.n karate, jij~nAsA nahI.n karate aur sa.ndeh nahI.n karate; tab phi ra (unake) abhilaShit, jij~nAsit aur sa.ndigdha padArtha kahA.Nse ho sakatA hai ? aisA hai tab phi ra ve kyA dhyAte hai.n ?
bhAvArtha : — lokake (jagatke sAmAnya jIv samudAyake) mohakarmakA sadbhAv honese vah tR^iShNA sahit hai, isaliye use iShTa padArthakI abhilAShA hotI hai; aur usake j~nAnAvaraNIy karmakA sadbhAv honese vah bahutase padArtho.nko to jAnatA hI nahI.n hai tathA jis padArthako jAnatA hai use bhI pR^ithakkaraN pUrvak — sUkShmatAse — spaShTatAse nahI.n jAnatA isaliye use aj~nAt padArthako jAnanekI ichChA (jij~nAsA) hotI hai, aur aspaShTatayA jAne hue padArthake sa.nba.ndhame.n sa.ndeh hotA hai . aisA honese usake abhilaShit, jij~nAsit aur sa.ndigdha padArthakA dhyAn sa.nbhavit hotA hai . parantu sarvaj~na bhagavAnake to mohakarmakA abhAv honese ve tR^iShNArahit hai.n, isaliye unake abhilAShA nahI.n hai; aur unake j~nAnAvaraNIy karmakA abhAv honese ve samasta padArtho.nko jAnate hai.n tathA pratyek padArthako atyanta spaShTatApUrvak — paripUrNatayA jAnate hai.n isaliye unhe.n jij~nAsA yA sandeh nahI.n hai . isaprakAr unhe.n kisI padArthake prati abhilAShA, jij~nAsA yA sandeh nahI.n hotA; tab phi ra unhe.n kis padArthakA dhyAn hotA hai ? ..197..
3jij~nAsit aur 4sa.ndigdha padArthakA dhyAn karatA huA dikhAI detA hai; parantu ghanaghAtikarmakA
1. avachChedapUrvak = pR^ithakkaraN karake; sUkShmatAse; visheShatAse; spaShTatAse . 2. abhilaShit = jisakI ichChA – chAh ho vah . 3. jij~nAsit = jisakI jij~nAsA jAnanekI ichChA ho vah . 4. sa.ndigdha = jiname.n sa.ndeh ho – sa.nshay ho .